فهيمه أکبر

فهيمه أکبر گه اۊن ٚ قبلي نام فهیمه یمین اسفندیاری بؤ، (آذر ۱۲۹۶، تئران – ۱۲ شهریور ۱۳۸۸، واشينگتؤن دي سي) خانشگر، گیلان‌شيناس، نيويشتنکس ؤ ايجتماعي فعال بۊ. اۊن أسدالله یمین اسفندیاری دۊختر بۊ، کي پهلوي سياستمداران ٚ جي بۊ. چؤن اۊن ٚ پئر باکۊ مئن، ایران ٚ سرکؤنسۊل بۊ، خۊ زاکي-أ باکۊ شؤروي مئن زندگي بۊگۊد. فهيمه مزقان ٚ استعداد باکۊ مئن کشف بؤبؤست ؤ اۊن ايران ٚ واگرد ٚ پسي، موسيقي-ه ايدامه بدأ ؤ مرتضی خان محجۊبي شاگرد بؤبؤست. اۊن اۊرۊپايي شانسؤنان ٚ سبک ٚ جي آواز خاندي ؤ بتانسته چند زوان ٚ مئن بؤخؤنه. ۱۳۱۷ شمسی سال ٚ مئن، فهیمه محسن أکبر ٚ أمرأ ايسمار بۊگۊده ؤ خۊ مرد ٚ فاميلي-أ خۊ سر بنأ. بأزين سال ۱۳۱۷ شمسي محسن أکبر ٚ أمرأ بمأ گیلان ؤ رشت بينیشته. فهیمه گيلکان فرهنگ ٚ مئن پژۊهش بۊگۊده ؤ بيس سال گیلان ٚ مزقان ؤ داب-أ هامۊته ؤ یته کيتاب ني طباخي گیلان ٚ نام ٚ أمرأ بينيويشته. اۊن أولي گيلان ٚ پلاپجي کيتاب-أ بينيويشته ؤ گيلکي ترانه‌ئن ٚ خانش-أ شرۊع بۊگۊد. هأتؤني فهمیه أکبر ايجتماعي فعاليتان ٚ مئن پۊر کۊنۊش گۊدي. ايران ٚ اينقلاب ٚ پسي، فهيمه خۊ مرد ؤ سۊته زاکان ٚ أمرأ کۊچمال بۊگۊد ؤ بۊشؤ آمريکا مئن ساکن بؤبؤست. فهيمه آمريکا مئن ايته گيلکي مزقان ٚ آلبؤم چأگۊده. اۊن سۊ ته زأک دأشتي: گیلان، گلي ؤ فتح‌الله. فهيمه أکبر ۱۳۸۸ شهريور ٚ مئن، ۹۱ سال سند ٚ أمرأ آمريکا واشينگتؤن دي سي مئن، فؤت بۊگۊد.

فهيمه أکبر
ايته تاتايي فهيمه یمين اسفندياري ٚ جه فهيمه أکبر
أصلي نام	فهيمه یمين اسفندياري
مرگ	۱۳۸۸ شهريور ۱۲ واشينگتؤن دي سي، آمريکا
کار	خانشگر، نيويشتنکس، پژۊهشگر
پئر ؤ مار	اسدالله یمين اسفندياري
همسران	محسن أکبر
زاکان	۳

تولد ؤ تحصیلات

فهيمه أکبر اصالتاً مازندران ٚ شين بۊ. ۱۲۹۶ شمسي سال ٚ شهريور ٚ مئن، تئران ٚ مئن دۊنیا بمأ. اۊن ٚ پئر، أسدالله یمین‌الممالک اسفندیاری، پهلوي زمات ٚ سياستمداران ٚ جي بۊ ؤ مدتي باکۊ مئن ايران ٚ سرکؤنسۊل بۊ ؤ فهيمه خۊ زاکي-أ تا دۊوازده سالگي شؤروي آذربایجان ٚ مئن بۊگذرانه ؤ اۊن ٚ مزقان ٚ استعداد-أ اۊن ٚ معلم کشف بۊگۊد. فهيمه پنچ سال اۊیه زندگي بۊگۊد ؤ هۊیه خۊ مزقان-ه شرۊع بۊگۊد.

یمين‌الممالک (فهيمه پئر) مجلس ٚ نماینده بؤبؤست ؤ ايته جلسه مئن رضا شاه إقدامات ٚ جه مبني بر زناکان ٚ آمۊجش ايران ٚ مئن دفاع بۊگۊد ؤ بخأسته تا زناکان-أ رأی ٚ حق ٚ بدند؛ ولي باخي نماینده‌ئن پۊر مۊخالفت بۊگۊدن ؤ آخرپسي خۊ گب-أ راجع به أن گه بتانن مجلس‌ ٚ نماينده عنوان ٚ جي انتخاب ببۊن، پس بگيته ؤ بۊگۊفت: «بنده گؤنم… حتی نسوان کانون ٚ مئن ني کي مؤ دعوت دأشتم، مي خاخۊران ؤ ماران ؤ زاکان ٚ عرض برسانئم کي نشأنه زياد تندروي گۊدن… ولی من گؤنم کي رضا شاه پهلوی سایه جير، ايمرۊج أمۊ ايته عده باسواد نسوان دأريم؛ اگر ايشان خانن رأی بدند، چي ايراد دأنه؟» فهیمه اۊ زمات گه نؤأورنا بۊ، ايران ٚ مئن فرانسوي مدرسه بۊشؤ ؤ خۊ تحصیلات-أ اۊیه ايدامه بدأ. اۊن ايران ٚ واگردستن ٚ پسي، مزقان ٚ مئن، مدتي مرتضی خان محجۊبي شاگرد بۊبؤست. فهيمه چند زوان ٚ مئن آواز خاندي ؤ اۊن ٚ خاندن ٚ سبک، خۊرخۊس ٚ مؤدرن ٚ مزقان ؤ اۊرۊپايي شانسؤنان ٚ مؤسؤن بۊ.

فعالیتان

ايته تاتايي فهيمه أکبر ٚ جه، جهانگير سرتيپ پۊر ؤ محسن أکبر ٚ أمرأ، ۱۳۳۴ شمسی سال ٚ مئن

۱۳۱۷ شمسی سال ٚ مئن، محسن أکبر ٚ ايسمار ٚ پسي، فهيمه گیلان-أ کۊچ بۊگۊد ؤ بيس سال حقسأی بۊگۊده ؤ گيلان ٚ آوا ؤ داب ؤ فرهنگ ٚ مئن پژۊهش بۊگۊده ؤ خۊ ٚ تحقيقان ٚ نتيجه أمرأ ايته کيتاب-أ بينيويشته کي اۊن ٚ نام "طباخي گیلان" ايسه ؤ گيلان ٚ محلي غذایان ٚ پختن ٚ دستۊر اۊن ٚ مئن دره. أ کيتاب کي ۱۳۳۸ سال ٚ مئن منتشر بؤبؤسته، أولين کيتابي ايسه کي گيلان ٚ پلاپجي باره تحقيق بۊگۊده. أکبر ٚ خانواده سۊته زای دأشتي کي اۊشان ٚ نام گیلان، گلي ؤ فتح‌الله بۊ ؤ ظاهراً گیلان جان‌ ٚ ترانه (جهانگير سرتيپ پۊر ٚ اثر)، گيلان خانم ٚ ره، فهیمه أکبر‌ ٚ پيله‌تر دۊختر، بينيويشته بؤبؤسته بۊ ؤ هأسأ ايته جه معرۊف ٚ گیلکی ترانه‌ئن ايسه. ميلادي ۹۰ دهه مئن، ايته آلبؤم فهیمه گيلکي ترانه‌ئن ٚ جي آمريکا مئن منتشر بؤبؤسته کي ۱۶ ته آهنگ دأره. چند ترانه أ شانزده تِرَک شامل «گیلان جان»، «گۊل ٚ پامچال»، «والس نؤرۊزي»، «مصرلۊ»، «ماه نؤ»، «جۊمه بازار»، «بأمؤم باز»، «أی بۊخۊفته ديل»، «آن شب بهار»، «آفتابخیزان»، «شَب بۊ، بیابان بۊ، زمستان بۊ»، «نۊشۊ، نؤشۊ» ؤ… بۊد. ايته بخش کي فهيمه أثران ٚ جه بمانسته، فریدۊن فرزاد ٚ ايلجار ٚ نتيجه ايسه. فریدۊن کي اۊن ٚ فاميل ؤ دأيي پسر بۊ، خئلي جه فهيمه أثران ٚ تنظيم ؤ نوازندگي-أ أنجام بدأ.

فهیمه أکبر خئلي أنجؤمنان ؤ خیریه سازمانان ؤ زناکان ٚ مجامع ٚ مئن عضویت دأشتي ؤ جمعیت راه نو هۊنري کميسيؤن ٚ مسئۊل بۊ. بیمارستان‌های رشت ٚ کيتاب ٚ مئن بينيويشته بۊبؤسته کي ۱۳۲۰ تيرماه ۲ تاريخ ٚ مئن، أولي رشت ٚ مأران ٚ حمایت ٚ بنگاه ٚ هیئت مۊديره، فهيمه أکبر-أ أ بنگاه عضو ؤ منصۊب ٚ بازرس بۊکۊده. هأتؤني پيشگامان فرهنگ گيلان ٚ کيتاب ٚ دۊوؤمي جلد ٚ مئن کي ايته جه ابراهيم مروجي بينيویشته‌ئن ايسه، ايته تاتايي فهيمه أکبر ٚ جه نهأ کي خۊ همسر ٚ أمرأ لنگؤرۊد ٚ دۊرۊن ايسا ؤ محمۊد نامجۊ جه استقبال گۊدن دره. اۊن ۱۳۳۵ سال ٚ مئن، تئران ٚ فرهنگي هۊنري جشنواره دۊرۊن أولين گيلان ٚ غرفه-یأ افتتاح بۊگۊد. فهيمه أکبر رۊسي، آلماني، اينگيليسي ؤ فرانسوي زوانان-أ دأنستي ؤ اي سري ترانه ني أ زوانان ٚ مئن بخانده. ۱۳۳۰ دهه آخري سالان ٚ مئن، فهيمه أکبر ايته مجمۊعه جه جهانگير سرتيپ پۊر ٚ شعران-أ اۊخان ٚ نام ٚ أمرأ جمع ؤ منتشر بۊگۊده ؤ اي سري جه اۊن ٚ ترانه‌ئن-أ «نۊشۊ، نۊشۊ»، «جۊمه بازار»، «گیلان جان»، «آفتاب خیزان»، «أی بۊخۊفته ديل»، «دریاکناران» ؤ … مأنستن خؤره ايجرا بۊگۊده. فهيمه أکبر أ کيتاب ٚ مقدمه مئن بينيويشته: «سه سال پيش ايته جمع-أ پيشنهاد بۊگۊدم کي هرته اۊستان ٚ مردۊم ٚ زيوش ؤ هۊنران ؤ صنایع جه ايته نمایشگاه تئران ٚ مئن تشکيل ببه تا أتؤ اۊشاني کي نتانده یا وخت نأرده طۊلاني مسافرت بشد، مرکز ٚ مئن أ آشنايي جه برخؤردار ببد. أهل علم ٚ مطالعه فرصت ويشتر ببه ؤ هۊنرمندان خۊشان ٚ ذؤق ؤ دسرنج-أ مشتاقان ٚ چۊم فأرساند ؤ تشويق ببد. أ پيشنهاد ٚ جه پۊر استقبال بۊگۊدئد ؤ آخرپسي ني تصويب بؤبؤست.»

پایانی سالان

ايسلامي اينقلاب ٚ پسي، أکبر ٚ خانواده آمريکا-یأ مهاجرت بۊگۊدن. فهيمه أکبر خۊ واشينگتؤن دي سي ٚ مستقر بؤستن ٚ پسي، ايته ايجتماعي داوطلبانه مركز ٚ مئن حۊضۊر دأشت. اۊن ٚ شؤهر، محسن أکبر، قريب به شصت سال مشترک ٚ زیوش ٚ پسي، ۱۹۹۸ ميلادي سال ٚ مئن، (شمسي ۱۳۷۶ یا ۷۷) فؤت بۊگۊد. فهيمه أكبر، خؤره ني شمسي ۱۳۸۸ شهريور ٚ مئن، آمريكا مئن ؤ ايته ناخۊشي دأشتن ٚ دؤره پسي، فؤت بۊگۊد. اۊن ٚ فؤت ٚ آگهی مئن کي واشینگتن پؤست ٚ دۊرۊن چاپ بؤبؤسته، بينيويشده: «فهيمه أکبر ٢٠٠٩ ميلادي سال ٚ سپتامبر ٣، ۹۱ سالگی سند ٚ مئن ؤ قلبي نارسايي علت ٚ وأسي، خۊ خانه مئن "چوی چیس" محله دۊرۊن فؤت بۊگۊد. اۊن ٚ بازماندگان ٚ جي، فتح‌الله أکبر هۊ چوی چیس محله مئن بمانسته، گیلان أکبر آرلینگتون ٚ مئن ساکن بۊبؤست ؤ گۊلي أکبر بتزدا مئن زيوش کۊنه. فهيمه اۊ زمات کي بؤمؤرده، سه نوه ؤ سه نتیجه دأشتي.

ىادبۊدان

«نۊشۊ، نۊشۊ» فهيمه أکبر ٚ أثر

اي سري خانشگران عاشۊرپۊر، محمد نۊری، پۊران، منير وکيلی، فرىدۊن فرؤخزاد، پري زنگنه ؤ مينۊ جوان ٚ مأنستن، بعضي فهيمه أثران-ه بازخؤني بۊکۊدن.

ايته ايراني فيلم ٚ مئن، کي اۊن ٚ نام ناگهان درخت ايسه ؤ اۊن-ه صفي ىزدانيان شمسي ۱۳۹۷ مئن بسات، فهيمه أکبر ٚ صدا أجي «نۊشۊ، نۊشۊ» ترانه مئن استفاده بۊبؤست. ايته خانگي نماىش ٚ سرىال مئن، کي اۊن ٚ نام خاتۊن ايسه ؤ ١٤٠٠ شمسي سال ٚ مئن بساته بۊبؤست، غزل شاکري فهيمه أکبر ٚ نقش-ه بازي بۊکۊد ؤ اۊن ٚ بعضي أثران-ه بازخاني بۊکۊده.

ویشتر بۊخؤنین ؤ بۊدؤنین

• بیس دئقه پادکست ٚ بیستؤمي برنامه، فهیمه اکبر أجي.
• کوروش رنجبر ٚبنویشته فهیمه اکبر أجي.
• فهیمه اکبر ٚ اهنگؤن. ورگ ٚ وبجیگه.
• فهيمه اكبر زيوش‌نامه اينستاگرام مئن.