کۊنۊس
 |
اي وانيويس بۊشؤسۊبراز ؤ تميزکاري خأنه. هر قدر کي تينين اينˇ املا ؤ انشا ؤ دچينواچين ؤ دۊرۊسي سر بئترأکۊنين؛ بأزين اي تأگه ويگيرين. اي وانيويسˇ محتوىات شاىد قبۊل گۊدني نبۊن ىا بيطرف نبۊن ىا چاکۊدنحقه رعاىت نۊده بۊن. |
کونوس (اینگیلیسی میان: Mespilus germanica) کی گیلکی میان اونه کونوس, کُنوس گده و مازرونی میان اونه کنس و کندس دوخانید ، ایتا میوه ایسه گولسرخیان کوگا جه و سرده کونوس (Mespilus) جه ایسه و سئو و گولابی ، به ، زالزالک و خوج امره ایته خانواده ایسه.[۱] اَ میوه گیلکی مین پنج میجیکی و پنج توشک هم دوخانید. [۲] کونوس ایتا پئیزی میوه ایسه و اونه دورون پور ویتامین a، b، c دره. کونوس مزه گاگلف شیرین و آبچ ایسه.[۳]
کونوس دار بولندی سه تا چهار متر فَرسه. و بهار زمات میان کونوس دار، تی تی زنه. و اونه تی تی سئو مَنَستن ایسه. اونه میوه پئیز اواسط فرِسه. اونه فرسه میوه نرم و خوشمزه ایسه ولی اونه کال میوه سفت و زلخ ایسه و آدمه گازه کوله کونه. کاله کونوسه آو مین و نمک امره واپلکانید و معمولا چله شوو و چارشمبه سوری زمات فورید. کونوس پورخوردنه یوبوست آوره. [۴]
کونوس ایتا اسیدی و سخته میوه ایسه ، هنه واستی ایسه تا خب فَنرسه خوردن شا نیه. کونوسه زود تر چینده . قبل اَنکه پوسیده بِبه و ایتا خوروم جیگا میان داریدی تا بپخته بِبه. کاله کونوس رنگ سیفید ایسه ولی بپخته بِبه اونه رنگ به رش (قهوه ای) واگرده.[۵]
جاجیگاه و تارئخ
دچينواچينکونوس ایتا پاچه دار ایسه کی ایران کَلسیا دامون و البرز نسایی دامنه جیر و استپی صارا میان همه تان بوجور آیه. کونوس دمیشکا زمات سه هیزار سال قبلکاسپین دریا پره سر، گیلان و مازندران دورون بکاشته بوبوسته. هفصد سال قبل مسیح یونانه فَرسه و او سامان جه 200 قبل میلاد، روم دورون بکاشته بوبوسته. رومیان کونوس داره اوروپا میان پخشا گودید. کونوس تا ویکتوریا زمات پور مصرف بوستی. ولی بزین اَ زمات بو کی کم مصرف بوبوسته و هسا دِ اروپا میان ایپچه مصرف کونیده و پور هواخواه نره.[۶]
رُشد گودن
دچينواچينکونوس دار جیگا آفتابخور جنگلان میان ایسه. اونه خاک وا مرطوب و سوبوک بِبه یا خاک رس کی خوروم زهکشی بوبوسته. کونوس بذر سخت و محم ایسه هنه وستی دوسال زمستان دواره تا اونه بذر زپه بزنه.[۷] کونوس چووه یا راکه یه بعضی گالشان عصا چاکونده کی پور محکم ایسه و اشانه ره سلاحم ایسه و تالشان اونه فترلس دوخاند. کونوس پَجی زمات دهم تا بیستم آبان ماه کی هوا گرم ایسه و اَ چند روج مئن تَتَرچ گرمش اَیه ، هنه وستی ایسه کونوس زود بپخته به.[۸]
خواص
دچينواچينکونوس ایتا پور خاصیت میوه ایسه و اونه میان ویتامین a ،B ، C پوردره. و شکم درد و سُستی اعصاب و خونریزی داخلی وستی مفید ایسه و درمان کونه. و آرامش دهه اعصابه.[۹] کونوس میوه و اونه ولگ و پوست، ضد اسهال ایسه ولی اونه هضم گودن چتین ایسه اگه زیاده مصرف بِبه یوبوست آوره.[۱۰]
موختلفه مصارف
دچينواچينکونوس وختی کال ایسه چینده و اونه خیارشور مَنستن کوژدانه یا پیله ظرف دورون فوکونید بعد آب و ایپچه نمک امره ظرفا پورا کونید و هونک جا دَریده و زمستان زمات ، نمک و گلپر امره فَورید. آو کونوس آوه امره سکنجبین چکونید. [۱۱]
فرهنگ میان
دچينواچينکونوس اروپا دمیشکا زمات فرهنگ میان فقر و سوتالی نماد ایسه ، چون اونه میوه پیشتربپختن ره انه دورون پوسیده به. گیلان میان کونوس کم ارزش میوه بشمار آیه و ضرب المثل دَریده کی گید: ... "تورش کونوس خور داخیل میوه بوگود" ... و یا ... به هوای عراق انگور از گیلانه تورش کونوسم دکت". یا وختی کونوس بپخته و شیرین بوبوسته اونه اصطلاحا گیلان خرما دوخانید.[۱۲]
-
كونوس مئوه -
كونوس دار -
كونوس بكشه -
كونوس دار تی تی
| گیاه و میوه |
|
سنجد • فندق • بادام • بادام زمینی • پامادور • انجیر • انار • سیب • نارگیل • اسفناج • آناناس • ترش لیمو • پرتقال • پیاز • پسته • توت فرنگی • جوانه گندم • جو • کنف • کشکش • سیر • سویا • ریواس • نارنگی • نعناع • نخود • خربزه • خاکشیر • خیار • خرما • عدس • کیوی • کنجد |
منبع
دچينواچين- ↑ https://web.archive.org/web/20140427033603/http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-e9177761f9b94ef790e09fdaf7f9e5e3-fa.html
- ↑ گیل و دیلم فرهنگ – محمود پاینده- امیر کبیر – تهران 1366
- ↑ http://www.hidoctor.ir/6626_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2%DA%AF%DB%8C%D9%84-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AF.html/#more-6626
- ↑ گیلکی فرهنگ واژگان- جعفر بخش زاد محمودی-گیلکان – رشت – 1388
- ↑ https://web.archive.org/web/20120625111638/http://www.gilannews.ir/244.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20120625111638/http://www.gilannews.ir/244.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20120625111638/http://www.gilannews.ir/244.html
- ↑ گیلکی فرهنگ واژگان- جعفر بخش زاد محمودی-گیلکان – رشت – 1388
- ↑ http://www.hidoctor.ir/6626_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2%DA%AF%DB%8C%D9%84-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AF.html/#more-6626
- ↑ گیله تجربه (واژه نامه های طب سنتی گیلان)- دکتر سید حسن تائب- فرهنگ ایلیا – رشت – 1388
- ↑ https://web.archive.org/web/20120625111638/http://www.gilannews.ir/244.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20120625111638/http://www.gilannews.ir/244.html