تجاسپی كوگا

تجاسپي یا تئج‌ أسپي ایتا سلسله بید که هفتومی قرن تا نهمی قرنˇ دومی نیمه، رشتˇ مئن حکومت بوگودید. ولی اوشان بیشتر بیه پسˇ امیرˇ جا کی اسحاقی کوگا بو، دوده و جیر دست بئسایید. جه اوشانˇ پیلˇکس امیر محمد تجاسپی رشتی بو که موغولانˇ فوتورک گیلان مئن (۶۰۷ ه.ق)، اولجایتو زمت، امیر دباج فومنیˇ یاور بو و رکابزن تولمˇ چکنه امره بِتانستید موغولانه فوتورکید و اوشانه حشر و مایه‌داره دورسانید.

خومام ایتا جه شهرانی ایسه تجاسپی کوگا اونه مئن چکنه بید

دو تا پیلˇ تفاق اوشانˇ زمتˇ مئن دکفته، کی ایتا موغولˇ فوتورک و اویتا بیه پیشˇ مئن کارکیا امره کله گیفتن بو. آخری کسی که ا کوگا مئن چکنه بوبوسته، امیر محمد بو کی فومنه فوتورکسته ولی امیر علاءالدینˇ جه دشکن بوخورده و خو کارا تومانه بوسته بیده. گیلانˇ جه جیویشته و بوشؤ شیروان و هتویی اوشانˇ قودرت رشتˇ مئن فوگورده و رشت، اسحاقوند کوگا دس دکفته.

موغولانˇ گیلانˇ فوتورکسن

سولطان محمد خودابنده (اولجایتو) وختی به حکومت فرسه به ا فکر دکفته کی گیلانˇ تسخیر بوکونه. چون گیلانˇ مئن، چندتا کوچی چکنه حکومت گودید و پور زماتˇ جه اوشانˇ مئن جنگ بو. اولجایتو خوره فکر گودی کی گیلانˇ گیفتن ایتا آسانˇ کاره و هتویی خو حشر و مایه‌داره اوسه بوگود گیلان. موغولانˇ چکنه قتلغشاه بو. بتانسته راحت آستارا و گسکره به‌دس باوره. او زمات، گیلˇمردانˇ مئن ایجانایی (اتحاد) دنبو. ولی ایتا ایلجارˇ امره گیلˇمردان موغولانˇ جولؤ مقاومت بوگودید و امیر محمد تجاسپی رشتی کی تجاسپی چکنه بوستی خو یاورانˇ همره موغولانˇ امره بِجنگسته.

قتلغشاه بتانسته خلخالˇ راشی جا گیلانه فوتورکه. ولی گیلˇمردان سه بار اونه دشکنئید. بازون امیر دباج فومنی اظهار اطاعت بوگوده موغولانˇ ورجا، ولی قتلغشاه اونˇ گبانه گوش نوگوده و حشر و مایه‌دارˇ امره فومنه فوتورکسته ولی رشت و تولمˇ ورجا دشکن بوخورده. رکابزن، تولمˇ چکنه بِتانسته قتلغشاهه بوکوشه و اونˇ گوشانه واوینید و گوشواره امره ببردید. پور کسانی جه موغولان، گیلانˇ چولˇ مئن بِمردید و پور غنایم گیلˇمردانˇ دس فرسه.

رشتˇ پیلˇ جنگ

وختی امیرفلک الدین رشتی بمرده اونˇ زای امیر محمد خو پئرˇ جا بنیشته و پور دلایلˇ واستی، سید علی امره موتحد بوبوسته. ولی اونˇ دوشمنی، سید ناصر کیا امره و کوچسفهانˇ چکنه کی سید علی نام بو بمانسته. سال ۷۸۵ هجری (۸۵- ۱۳۸۴م) سید ناصر کیا فوتورکسته رشته ولی سیاهکرودˇ مئن دشکن بوخورده و زخمی بوبوسته ایپچه بازون بمرده. ایتا سال دواره کی امیر محمد صلحˇ واستی بوشو لاجؤن. سال ۷۸۹ هجری (۱۳۸۷ م) امیر محمد رشتی و امیر دباج فومنی و امیر محمد شفتی و امیر ساسان گسکری چون بیدئید کی موغولانˇ حشرومایه‌دار، عراقˇ مئن ایسا و دانستید کی سید علی بدونˇ خون فوگودن قزوین و طارمه به تیمور فدا و هتویی خو شخصیته لطمه بزا. پیله موقع بیده ئید که کهدم و کوچسفهان اونه دس جه بیرون فاکشید.

ایتا فوتورک مئن بیه پسی‌ٰن بِتَنستید کهدم تصرف بوکونید و پور کسانˇ جه کیاییان خونˇ فوگودید. سید علی که زرخˇ بوسته بو، خو بیه پیشˇ حشر و مایه دارˇ امره رشت فوتورکه. ولی پاسکیاب مئن، امیره محمد رشتی و امیر دباج فومنی جولو دشکن بخورده.

سِد ظهیرالدین مرعشی بینیویشته: اَ جنگ مئن، سید علی و اونه براران و ریک‌ٰن، سید مهدی کیا، سید حسن کیا و سید ابراهیم کیا و سید عبدالله کیا و پور جه کیاییان پیله کس کوشته بوبوستید.

فوگوردستن

آخرین چکنه اَ کوگا مئن امیره محمد بو که ایتا زرخˇ مرداک بو که خو پئر امیر فلک الدین و خو براران بوکوشته. و پور جه خو رسترانˇ خونˇ فوگوده. وختی امیر حسام الدین اسحاقی پیله پیه پسˇ چکنه بمرده اونه زاک امیره علاءالدین امره دوشمن بوبوسته و ناجه داشتی که فومنˇ بدس باوره ولی دشکن بوخورده و بیده که مردوم اونه جه متنفر ایسید بوشو خومام و جه اویه لاکومه دنیشته و جیویشته بادکوبه. قبل جه حرکت بوکونه، خو کوچی زاکˇو چند تا خو خلابران امره اوسی بوگوده کوچسفهانˇ چکنه ورجا. اونه بخواسته که وساطت بوکونه. و امیر تجاسپ، امیره محمد کوچی زاکه اونه سرپرستی بوکونید تا رشت مئن چکنه بیبه. ولی وختی امیره علاءالدین ، بیه بیش چکنه (کیاییان) امره دیدار بوگوده، اوشان توافق بوگودید که تجاسپی کوگایه فوگوردانید و اَ کارا بوگودید. ایپچه دوارسته امیره محمد جه بادکوبه واگردسته رشت و امیره علاءالدین بخواسته که اونه جیگاه فده ولی امیره علاءالدین اونه دستگیر و کوشه و رشت اسحاقوند کوگا دس دکفته.(۸۶۴ ه) . وختی اَ ایتفاق دکفته امیره محمد برار زا و عمو پسر موتحد بوبوستید و بیه پس چکنه (امیره علاءالدین) امره بِجنگستید ولی دشکن بوخوردید و اَویرا بوستید.

تجاسپی چکنه‌ٰن

• شرف الدوله (652)
• امیره محمد (705)
• شرف الدوله (730)
• امیره محمد (765)
• امیره فلک الدین بن امیره محمد
• امیره محمد بن امیره فلک الدین (؟ 792-785)
• امیره فلک الدین بن امیره محمد
• امیره محمدبن امیره فلک الدین (863)
• امیره تجاسپ

گیلان کوگاه‌ٰن

• اسحاقی
• انوزوند
• کارکیا
• جستانیان
• کنگریان
• باطنیان
• هزاراسپی