آمارد

آماردیون یه تا مستقل قوم بان که سفیدرود ورجه زندگی کوردنه. اشن جنگو بان و آریایی نبو و اقوام کاسپین شی ایسن. شایددیلمیونا بشای اوشونه اولاد بدأنیم.

مارلیکه نماده مئن بازسازی ببوسته

جام ورازای بالداره مئن کشف ببوسته درمارلیکه تپهٔ

جام دوسره هیولا و غزال مئن متعلق به مارلیکه تمدنه گیلون

زرینه جام مئن کشف ببوسته در مارلیکه تپهٔ ، ایران

آماردیون قومی بون که سفیدرود ورجه (یا هو آماردوس بقول یونانیون) زندگی گودن و خود واژه گیله مرد که به ساکنین بومی استان گیلان اطلاق بونه ترکیبی از گیل و آمارد ایسه یعنی در واقع گیلانیان گیل و آماردیون وچه کان محسوب بونن.

عتیقه مارلیک هم (آمارد + لیک) به معنی مکان آمارد ایسه. دیاکونف ( روسی مستشرق) سفیدرود قدیمی ناما " آمرد" یا " آمردوس " بنوشته.

گیلان دوران قبل تارئخ مئن

سنگ دوره

تا قبل باستان شناسان کاووشان علمی گیلان خاک مئن ، دانستن گیلان تاریخ جا محدودا بوستی به نیویشتان یونانن ، ایرانن . که او نیویشتان مئن پیشینیه ا سرزمین محدودا بوستی به دوهیزار تا دو هیزارو پونصد سال پیش . اما ا صد سال مئن ، ایران باستان شناسان و هتویی خارجی باستانشناسان گیلان موختلف جیگانه واکاوی بوگودده و کلی آثار با ارزش و شیگفت انگیز جی گیلان ساکنان اولیه پیدا گودده. ا آثار به عونوان ایته مدرک قوی و موعتبر و موستند ، پیشینیه تارئخیه ا سرزمینا خیلی دورتر جی او چیزی که فکر گودیدی نیشان دهه . جی همیه اشان که بوگذریم ا اسناد نیشان دهه که گیلان خیلی قبل تر جی ورود آریایین دارای ایته تمدن و فرهنگی درخشان بو.

تارئخ دانان ، دوران قبل تاریخا بر اساس انسان فعالیتان چاگودن ازارا واسی ، به دو تا دوریه عصر سنگ و عصر فلز تقسیما کونیدی.

باستان شناسان اگر چی درباریه زندگیه آدمان گیلان سرزمین مئن قبل تاریخ شکی نداریدی ولی درباریه اون که اوشان چطوری وارد ا سرزمین ببوستیدی ، و اوشان نحویه زندگی چطوری بو جای سئوالان و پورسشان زیادی نهه.

باستان شناسان خوشان کاووشانه مئن به آثار کمی جی سنگ دوره بر بخوردیدی ویشتر لوازم پیدا ببوسته گیلان سرزمین مئن مربوط به ، به فلز دوران ( ویشتر از آهن دوران) . با همیه ا اوضاع و احوال بر اثر آثار و چیزهایی که وجود داره جا پای حضور اینسان گیلان مئنا شا جی سنگ دوران دونبالا گودن.

باستان شناسان اعتقاد داریدی عصر سنگ مئن ، دریای کاسپین نواحی جنوبی مئن ، حیوانانی چون : گاب ، گوسفند ، بز ،خوک ، آهو ، غزال ، خر وحشی ، شاق شاقی و صدف شکار بستدی بعدنان جی 1000 سال قبل علاوه بر ا حیوانان ماهیان و پرندان هم به غذای اینسان ایضافا بوستده.

جی بین باستان شناسان ایرانی - ژاپونی کشفیان شا به کشفی که دو تا محوطه مئن مربوط به 10 تا 16 هیزار سال قبل میلاد ناحیه آمارلو مئن (روستای خل وشت و اسکابن) یاد گودن.

فلز دوره

با گوذشت هیزاران سال جی سکونت ایسان سرزمین گیلان مئن ، کم کم مردمان ا ناحیه وارد عصر فلز ببوستده . آثار و شواهد زیادی از انسانهای دوران عصر فلز گیلان مئن پیدا ببوسته . ا آثار بیشتر موتعلق به آهین دوره ایسئده . ایتفاقا هه دوریه که نیشان دهه گیلانن قبل ورود آریاین به ایران فلات ، دارای فرهنگ و تمدن بالایی بون .

باستانشناسان خوشانه کاووشانه دورون ، گیلان مناطق موختلف مئن مثل : تالش ، رودبار و دیلمان مئن چیزان فراوانی مانند سفالی ظرفان انواع ظرفان سنگی و مفرغی انواع و اقسام سلاحان مانند کارد ، خنجر ، گرز و پیکان و کلی وسایل خانه و حتی سوزن کشف بوگودده. که بعضیشان ماله 2000 سال قبل میلاد ایسئده.

گیلان باستان ٚ دؤران ٚ مئن

مادان دوران

هیزاریه دوم قبل میلاد ،قومان و قبیلانی که نواحی جنوبیه دریای کاسپین مئن زندگی گودیدی ، با موهاجرت و تهاجم آریایی قومان مواجه ببوستده ا قومان که ایران فلات نواحیه شومالی مئن زندگی گودیدی به خاطر تغییر گودن آب و هوا و زیادا بون سرما ، و زیادا بوستن جمعیت و پیدا گودن چراگان تازه ، به طرف اطراف دریای کاسپین سرازیرا بوستده موهاجرت آریائیان به طرف گیلان و مازندران جی اوایل هیزاریه دوم قبل میلاد ، جی راه ورارود (ماوراالنهر)و قفقاز صورت بیگیته .ا موهاجرتان که با تهاجم همراه بو باعث تحولات و تغییراتی در زندگیه مردوم ا منطقه ببوسته. قاطی بستن نژادان و روی کار امون پادشاهان و حاکمان آریایی نژاد از موهمترین پیامدان ا موهاجرت بو. ایته از موضوعات موهمی که باید به اون دقت گودن ان بو که قومانی که ساحل جنوبیه دریای کاسپین مئن زندگی گودیدی خوشانه استقلاله حفظا گودده و از اطاعت فرمان آریایی نژادان سر باز زئید. ماد قومان نخستین گروه آریایی بود که بتانستده باختر ایران مئن حکومت تشکیل بدد(701-550 پ.م) جی ا تارئخ به بعد آسیا و اونه مناطق موختلف حتی گیلان تارئخ سر گوذشت تازه ای پیدا گود . بر اساس بینیویشتان تاریخ نویسان(گزنفون ، دیودور سیسیلی و کتزیاس) مادان و قومان ساکن گیلان مئن همیشه دشمنی و جنگ بو و مادان هیچ وقت نتانستده ا قومانه زیر فرمان خودشان ببرد مادان هیچ وقت موفق نبوستده گیلان سرزمینا به خوشان قلمرو ایضافا کوند. کتاب تاریخ ایران کمبریج مئن بینیویشته نها : او بخش جی ماد سرزمین که دریای کاسپین حاشیه مئن نها ایته ناحیه قوی و موتمایز جی ایران خاکا تشکیل دهه که به ایستقلال سیاسی گرایش دیشتیدی. در زماته آرته یس ایته از مادان پادشاهان جنگ سختی بین مادان و کادوسی در گیره. مادان ا جنگ مئن شکست خورده و اوشان سرزمین تازماتی که به دست کوروش دکفه همیشه مورد تاخت و تاز کادوسیان قرار گیفتی. جی موهمترین موارد ماد دوران گیلان مئن موهاجرت قومان سکایی بو به گیلان.

هخامنشیان دوران

جی ا دوران منابع تاریخی مئن ویشتر درباریه گیلان قومان صحبت به میان بومو. ایته جی دلایل موهمه ا کار ان بو که گیلان ساکنان در به قودرت رسیدن و تشکیل هخامنشیان شاهنشاهی دست دیشتیدی و این که قومان آمارد و کادوس ا دوران گیلان سرزمین مئن قودرت زیادی بهم بزه بون.اولین حضور ساکنان گیلان هخامنشیان تارئخ سیاسی مئن ، واگرده به زمات براندازی ماد دولت.زماتی که کوروش جی طرف ماد دولت برای مذاگره بوشوبو گیلان مئن جز طرف اوشان تحریک ببو ماد دولتا سرنگونه کونه.

تاریخ نویسان باور داریدی که کوروش جی کادوس سرزمین نقشیه حمله به هگمتانه کشه و با یاری کادوس و آمارد قوم که از دوشمنان ماد بون به اویه حمله کونه. بعد از نابودی ماد کادوسان و آماردان هتویی موتحد کوروش مانیدی.

سلوکئن دوران

جی گیلان اوضاع سلوکیان دوره مئن اطلاع زیادی ننا. ولی تاریخی شواهد نیشان دهه بعد اسکند موردن ، آماردان اسکنذ کارگزارانه که قبلنان اوشانه امرا پیمان صلح دوسته بود جی ا سرزمین بیرونا گودد و خوشانه استقلاله بدست باردده . سلوکیان دوران مئن بقیه گیلان قومان هم مثل آماردان بصورت مستقل و نیمه مستقل به خوشان حیات ایدامه بداده.

اشکانئن دوران

گیلان تارئخ ا دوران مئن خیلی موبهم ایسه بخاطر نبود منبع و اطلاعات دقیق.متاسفانه به علت اختلاف شدید پارسیان با پارتبان ساسانی دوره مئن آثار مادی و معنویه ا دوره دستخوش انتقام شدید قرار بیگیته و خیلی جی اوشان نابودا بو. پارتیان دوره مئن چند تا نبرد بین آمارد و اشکانی پادشاهان رخ بدا. موهمترین رخداد ا دوره لشکر کشی فرهاد اول به اماردان سرزمین بو که چندین بار رخ بدا.آماردان بعد سه سال نبرد بالاخره شکست بخوردده و تسلیم ببوستده. و ا شکست باعث ببوسته کم کم ا قوم از هم پاشیده به . و خو نام و جایگایه گیلان مئن جی دست بده و کم کم دیلمیان اوشانه جایه بیگیفتده. به نظر ایه بعد ا حوادث قسمتانی جی گیلان خاوری به ایسم اشکور (اشک ورد)به معنای قلعه یا اشک شهر معروفا بو. ضمنا جی ا دوره بو که گیل قوم از حالت جنگل نشینی و زندگی در جنگل در بامو و خو چیرگیا ثابت بوگود . هه دوره مئن بو که مسیحیت وارد گیلان ببو.

ساسانئن دوران

ا دوره مئن اردشیر بتانسته خاندان اشکانیه ابودا کنه البته اونه سپاه مئن از قوم گیل و دیلم هم ایسابود . اردشیر خیلی از حاکمان و فرمانروایان محلیه به زور شمشیر یا مطیع بوگود یا بوکوشت . حاکم گیلان و مازندرانه ره اهمیت قائل بو ا موضوع جی نامانی که همدیگره فادادی روشنا به هناویسی گیلان او دوران مئن در امان بمانسته.و خو ارامشه ا دوریه اشوب و قتل و غارت مئن حفظا گوده. جی موهمترین تحولات ا دوره مئن به قدرت رسئن قوم گیل و دیلم ا سرزمین مئن ایسه. ا دوره مئن ویشتر از قوم گیلک و دیلم یاد به و کمتر به قومان دیگر گیلانی صحبت به میان ایه. ا دوره مئن سراسر گیلان و اونه اطرافا دیلمان یا دیلمستان دخاندیدی . نبردهای زیادی بین دیلم و ساسانن رخ بدا. بنا به گفتیه خیلی از تاریخ نویسان گیل و دیلم به غیر از یکی دوبار که از ساسانن شکست خورده و اوشانه فرمانا قبول کونده بقیه مواد خوشانه استقلالا حفظا کونده ا دوران مئن مزدکیان زیادا بستده گیلانن عدهای مزدکی ببوستده و با خاندان ساسانی موخالفت بوگودده بالاخره جنگ شدیدی در گیره و لشکر خسرو انوشیروان گیلانا گیره و خو تقسیمات کشوری مئن جا دهه .بعدنان با روی کار امون گیلِگیلان شاه ( گیل غیر از اون که ایسمی ایسه ایته نژاد واسی گیلان مئن به معنی پادشاه هم ایسه) و اونه پسر و موردن یزد گرد سوم گیلان خو استقلالا به صورت کامل به دست اوره.

منبع

کتاب گیلان – جلد اول- انتشارات گروه پژوهشگران ایران – چاپ دوم- زمستان ۱۳۸۰ خورشیدی

http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Amard&oldid=۴۳۳۸۲۸۰۰۹