آريزؤنا

آریزونا (اینگیلیسی:Arizona) ایتا آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤنˇ خۊرخۊسي نسا ایالتˇ نام ایسه. آریزونا جه نسا مکزیک أمره ، جه کلسیا یۊتا ، جه خۊرتاو نئومکزیکو و جه خۊرخۊس کالیفرنیا أمره مرز دره. گرأند کنیؤنˇ دره کی آمریکا طبیعی و ملی نماد ایسه ، آریزونا دورون تا یۊتا ایالتˇ مرز واقع بوبوسته. جغرز کلسیایی صارا مئن کی پوشش جوغرافیایی استپی ایسه ، آریزونا جوغرافیا نیمه بیابانی و بیابانی و اونه آب و هوا گرم و خشک ایسه. راکی رشته کوه وأسی باعث بوبو کی اختلاف دما شب و روج مئن زیاد ببه. آریزونا ششمین پیله ایالت آمریکا مئن ایسه. ویشتر ایالتˇ جمعیت ، شهران دورون زندگی کونید و شهران فاصله گلف ایسه. قرن بیستم پسی ، آریزونا جمعیت زیاد بوبو و شهران و مناطق حومه رشد بوگوده. باخی باور دأرید کی آریزونا نام جه ایتا باسکی لوغت (haritz ona) جیگفته بوبوسته کی اونه معنی ″خوجیر بلوط″ ایسه. باخی نی عقیده دأرید کی آریزونا ایتا سرخپوستی لوغت به معنی ″کوچی بهار″ ایسه.

آریزونا نام محلي نام State of Arizona (اينگيليسي) ايختصاري نام AZ — Ariz. — Ariz. — Ariz. شعار Ditat Deus (لاتين) تاريخ تأسيس ٚ زمات ۱۴ فئوریه ۱۹۱۲ ايداري تخسيمان کيشور آمریکا جؤرتر تخسيمان آمریکا مرکز فينيکس (آريزؤنا) حۊکۊمت مۊجريه قۊوه Government of Arizona (en) مۊقننه قۊوه Arizona State Legislature (en) شأردار/فرماندار کاتی هوبس (fa) (۲۰۲۳ – ) جۊغرافي باره پيلئکي ۲۹۵٬۲۳۴ ک‌م² بۊلندي ۱٬۲۵۰ متر جمعيت جمعيت ۷٬۱۵۱٬۵۰۲ (سرشماری (fa) ) خانوار ۲٬۶۴۳٬۴۳۰ (روش‌های آمارگیری (fa) ) جۊزئي ايطلاعات رسمي زوان اينگيليسي زوان بۊمي زوان O'odham (en) — Havasupai–Hualapai (en) — Hopi (en) — Mojave (en) — Tewa (en) — زبان ناواهو (fa) — Colorado River Numic (en) — Western Apache (en) — Cocopah (en) — Maricopa (en) جۊغرافي کؤد 5551752 ایزو 3166 US-AZ وبجيگا az.gov (اينگيليسي زوان)

آریزونا ایالت ، آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤنˇ نخشه سر

آریزونا پیلیگی ٢٩٥,٢٣٤ کیلومتر موربع ایسه و اونه مرکز و پیله ترین شهر فینیکس ایسه. ایالتˇ جمعیت سال ٢٠١٩ سرشوماری مئن ٧,٢٧٨,٧١٧ بو. آریزونا آب و هوا تابستان مئن گرم و زمستان دورون معتدل ایسه. آریزونا دورون جاذبه گردشگری پور وجود دره و أ ایالت مئن پارک ملی و خوجیر مناطق طبیعی و تاریخی جیگاهان فراوان نهأ. جه آریزونا معروفترین جیگاهان ، گرأند کنیؤنˇ دره و کولورادو روبار شأ نام بوردن.

سال ١٥٩٨ مئن ، اسپانیایئن به آریزونا ورود بوگوید و اونه مستعمره چگودید و تا سال ١٨٢١ ، آریزونا مستعمره و ایتا بخش جه اسپانیا امپراتوری بو. مکزیکˇ آزاتی پسی ، ایتا پاچه زمات دورون مکزیکˇ صارا بوبو. آمریکا ؤ مکزیکˇ جنگˇ پسی ، آمریکا بتأنسته آریزونا-یه فوسینه و ضمیمه خو قلمرو بوکونه. سال ١٨٥٤ مئن ، آمریکا به ازای ده میلیون دلار ، بطور کامل دو تا ایالت آریزونا و نئومکزیکو ، مکزیکˇ دولت ورجا بیه. هؤ سالان مئن بو کی اولین معدن مس آریزونا مئن واموجه بوبو و تا سال ١٩٥٠ ، مس اصلی ترین و پیله ترین صنعت ، آریزونا دورون بو. آریزونا ١٤ فوریه ١٩١٢ بطور رسمی بعنوان چهل و هشتمی آمریکا ایالت بوبوسته.

تاریخ

إسپانیایئن اولین اۊرۊپایئن بید کی سال ١٥٣٩ میلادی مئن ، آریزونا-یه ورود بوگودید. اوشان بیشناوسته بید کی آریزونا مئن معدن طلا فراوان نهأ. إسپانیایئنˇ اولیه سالان حضور ، ویشتر مذهبˇ تبلیغ و واموجستن طلا دوارسته. سال ١٧٧٥ مئن ، إسپانیایئن خوشانه اولین کله بست و جاجیگاه فورت توسان (اینگیلیسی: Fort Tucson) - (اسپانیایی زوؤن: Tucson Presidio) مئن چگودید. جه سال ١٨٤٨ ، آمریکا ؤ مکزیکˇ جنگˇ پسی، آریزونا ایتا آمریکایی ایالت بوبو و آمریکا صارا-یه اضافأ بوسته و آخر بسر سال ١٨٥٣ مئن ، آمریکا ، آریزونا نسایی صارا-یه مکزیک ورجا بیهه تا آریزونا بطور کامل ایتا آمریکایی ایالت ببه. آریزونا تاریخ غنی و پورقدمت ایسه و جه سابقه زمأت پور سرخپوستان جاجیگاه بو. آریزونا مرکز درگیری اۊرۊپایئن و آمریکا بومیان بو و جنگان زیادی اوشانه مئن ایتفاق دکفته. هسأ چهارده تا سرخپوستی کوگا (قبیله) ، آریزونا مئن زندگی کونید.

تخمین بزه بوبو کی سرخپوستان جه ١٢٠٠٠ سال پیش ، أ منطقه دورون ورود بوگودید. باخی جه سرخپوستی قبایل اوشانه سابقه و قدمت پور ایسه. ایتا جه قدیمی ترین آمریکا بومیان ، هوپی نام دره. هوپی مردومان جه قرن دوازدهم میلادی ، آریزونا مئن زندگی کونید. اوشانه محل زندگی قدیمی ترین محل زندگی آمریکا مئن ایسه.

جۊغرافی

گرأند کنیؤنˇ دره کی ایتا پارک ملی و طبیعی و آمریکا ملی نماد ایسه

آریزونا ابتدا ایتا قسمت جه نئومکزیکو ایالت بو اما جه فوریه ١٨٦٣ ، ایتا ایالت مستقل بوبوسته. آریزونا جه لحاظ زمین شناسی مورد توجه ایسه. گرأند کنیؤنˇ دره و کولورادو روبار دوتا توریستی و خوجیر جیگاه ، آریزونا مئن ایسید. آریزونا صارا-یه ، رشته کوه ، فلات ، روبارˇ حوضه و بیابانی زمینان سراسر حدود بوگوده. آریزونا ایالت ، آمریکا خۊرخۊسي نسا صارا مئن واقع بوبوسته. کولورادو فلات ، آریزونا کلسیا مئن ایسه. ایالتˇ نسا جه سه تا بیابان و کویر بنام سونوران (اینگیلیسی:Sonoran) ، موهاوی (اینگیلیسی:Mojave) و چی واوا (اینگیلیسی:Chihuahuan) شکل بیگیفته. آریزونا خۊرتاو نی جه بیابانی زمینان شکل بیگفته کی آریزونا مرکزی فلات جه سیوا بوبوسته. دو سوم آریرونا آب و هوا خۊشک و نیمه خۊشک ایسه. فقط ایالتˇ کلسیا مئن کی زمینˇ بولندی ویشتر به هوا ایپچه نم دره. آریزونا آب و هوا ، زمستان مئن معتدل ایسه و ویشتر روجان هوا آفتابی ایسه. هنه وأستی آریزونا زمستان مئن ایتا مقصد گردشگری تبدیل بوبو. ماه ژانویه مئن دمای میانگین ، فینیکس ، آریزونا مرکز دورون ، ١٨ درجه سانتی گراد ایسه. بولندˇ زمینان مئن گاهگلف یخبندان و طبیعی یخچال وجود دره. اما وارشˇ میانگین بیجیر ایسه. سه ماه تابستان مئن ، آب و هوا گرم و خۊشک و وارشˇ میانگین بیجیر ایسه. هنه وأستی ویشتر تالاب و روخانان خۊشکا بید. ماه جولای مئن ، فینیکسˇ میانگین دما روج مئن ٤١ درجه سانتی گراد و شب مئن ٢٧ درجه ساتیگراد ثبت بوبوسته. فینیکسˇسه ماه تابستانˇ وارشˇ میانگین ٧٥ میلی لیتر ایسه.

موهاوی بیایان ، آریزونا نسایی مئن

جه ۱۱۳۹۹۸ مایل موربع (۲۹۵۰۰۰ کیلومتر موربع) ، پانزده درصد آریزونا مساحت مالکیت خصوصی شین ایسه. بقیه همه تانه زمینان عمومی و ملی ایسه کی شامل دولتی زمینان ، دامون و ملی پارکان و بأخی مناطق مخصوص کی سرخپوستان جاجیگاه شین ایسه. آریزونا دورون ، بیست و چهار تا پارک ملی وجود دره. گرأند کنیؤنˇ ملی پارک (اینگیلیسی: Grand Canyon National Park) ، ساگورو ملی پارک (اینگیلیسی: Saguaro National Park) و پتریفیدˇ ملی دامون (اینگیلیسی: Petrified Forest National Park) سه تا جه پیله ترین و معروفترین آریزونا پارکان ملی ایسید. گرأند کنیؤنˇ ملی پارک ، آمریکا معروفترین پارک ملی ایسه کی آریزونا کلسیا مئن قرار دره. اونه پیلگی ۲۷۸ مایل (۴۴۷ کیلومتر موربع) ایسه. کلورادو روبار و کولورادو فلات نی گرأند کنیؤنˇ کلسیا مئن واقع بوبوسته. گرأند کنیؤن ایتا خوجیر و معروف جیگا آمریکا و حتی جهان دورون بحساب أیه. کی اونه طبیعت و چشم انداز منحصر بفرد ایسه. یازده تا سرخپوستان خاستگاه و جاجیگاه ، گرأند کنیؤن دورون ایسه کی اوشانه سابقه هزاران سال پیش واگرده. هسأ گرأند کنیؤن موهمترین مقصد گردشگری ، آریزونا ایالت مئن ایسه و سالانه میلیون ها نفر ، جه نزدیک اونه فأندرید. گرأند کنیؤنˇ پارک درون برخی قسمتان بیست و چهار ساعته به روی مردوم وا ایسه و فعالیت دره.

ایالتˇ خالان

آریزونا ایالت پانزده تا بخش یا شهرستان دره. اوشانه میانی موهاوی شهرستان (اینگیلیسی: Mohave County) ویشترین قدمت دره (سال ۱۸۶۴ بنا بوبوسته). لا پاز شهرستان (اینگیلیسی: La Paz County) جوانترین و تازه بنا بوبوسته ایالتˇ شهرستان ایسه. ماریکوپا (اینگیلیسی: Maricopa County) ، حدود چهار میلیون جمعیت أمره ، پورجمعیت ترین ایالتˇ شهرستان ایسه. کوکونینو (اینگیلیسی: Coconino County) ۴۸,۳۳۲ کیلومتر موربع أمره پیله ترین و سانتا کروز (اینگیلیسی: Santa Cruz County) ۳,۲۰۶ کیلومتر موربع أمره کوچی ترین ایالتˇ شهرستان ایسه.

آریزونا شهرستانان

• آپاچی
• کوچیز
• کوکونینو
• هیلا
• گراهام
• گیرینلی
• لا پاز
• ماریکوپا
• موهاوی
• ناواخو
• پیما
• پینال
• سانتاکرزو
• یاواپای
• یوما

آریزونا پیله شهران (مساحت)

• فینیکس
• باکای
• والی
• توسان
• گوودیئر
• اسکاتسدیل
• پیؤریا
• پارکز
• سیرا ویستا

آریزونا پورجمعیت شهران

• فینیکس
• توسان
• مسا
• چأندلر
• گلن دیل
• اسکاتسدیل
• گیلبرت
• تمپا
• پیؤریا
• سورپرایز

بطور کلی آریزونا ایالت ۲۶۵ شهر دره.

• 
  فینیکس ، آریزونا مرکز
• 
  گیلبرت مرکز شهر ، ماریکوپا شهرستان مئن
• 
  مسا مرکز شهر
• 
  توسان ، پیما شهرستان مئن

مردوم

آریزونا سال ١٩١٢ مئن کی آمریکا ایالت بوبو حدود ٢٠٠ هیزار جمعیت دأشتی. هسأ ایالتˇ جمعیت به هفت میلیون فأرسه و چهاردهمی ایالت پورجمعیتˇ آمریکا ایسه. دهه هفتاد میلادی مئن ، آریزونا جمعیت جه دو میلیون ایپچه کمتر بو. جمعیتˇ تراکم ویشتر ، شهران فینیکس (آریزونا مرکز و پاتخت) و توسان (ایالت دومی پیله شهر) مئن ایسه. ویشترین ایالتˇ جمعیت دورون ، ماریکوپا شین ایسه کی اونه جمعیت ، ایشمردن شهرستان أمره ، همه تانه حدود چهار میلیون ایسه. نسبت جمعیتˇ درصد ینی ٦٠% آریزونا جمعیت ، ماریکوپا شهرستان دورون زندگی کونیدی. جمعیتˇ تراکمˇ میانگین ، هر ته مایل موربع دورون ٦٣ نفر ایسه. ویشترین جمعیتˇ تراکمˇ میانگین ، آریزونا مئن هر ته مایل موربع دورون ١١٣,٥٩٤ نفر ایسه. عمر میانگین سی و هفت سال ایسه. جنسیتˇ درصد نی ٥٠.٣% زناکان و ٤٩.٧% مرداکان ایسه. مذهبˇ وضعیتˇ آمار نیشان دیهه کی ٦٧ درصد مردوم مسیحی و ٦ درصد مردوم سایر مذاهب معتقد ایسید. ٢٧ درصد آریزونا جمعیت نی طبق آمار و تحقیق اعلام بوگودید کی هیته جه مذهب و دین باور نأریدی. جه لحاظ نژادی ویشتر آریزونا جمعیت سفید پوست ایسه. جدول زیر آریزونا موختلفه نژادان نیشان دیهه.

نژادی آمار

رچ	نژاد	درصد
١	کاسه مرداکان (سیفیدان)	٧٣.٧٧%
٢	دورگه	٦.٩٦%
٣	باخی نژادان	٦.٨٦%
٤	آفریقایی - آمریکایی (سیاهان)	٤.٥٣%
٥	آمریکا بومیان (سورخ مرداکان)	٤.٣٤%
٦	آسیایی	٣.٣٣%
٧	هاوایی بومیان	٠.٢٠%

ایقتصاد

ایتا کاهو باغ، یوما ، آریزونا مئن

آریزونا مئن کشاورزی الویت اصلی ایقتصادی ایسه. خاک غنی و خوروم آبیاری سیستم باعث بوبو کی آریزونا ایتا ایالت مناسب کشاورزی وأسی ببه. آریزونا آب و هوا ویشتر فصل سال کشت و کار وأسی مهیا ایسه. هنه وأسی آریزونا مئن انواع موختلفه کشاورزی محصولان ، پنبه ، یونجه ، غلات ، انواع سبزی ، مئوه و آجیل مأنستان تولید به. جه سابقه زمأت پنبه کاری ، آریزونا مئن رواج دأشتی و کشورˇ صنعتˇ پنبه کاری دورون پیشرو بو. مرکبات نی الویت دوم ایسه و ایتا درآمد روبه رشد ایالت دورون بوبوسته. شراب چکونی نی چند سال اخیر دورون آریزونا مئن رونق بیگیفته. هسأ چندتا پیله تاکستان آریزونا مئن نهأ کی خوروم شراب جه انگور بدس آوریدی. آریزونا مئن ، کشاورزی زمینانˇ پیلگی ، جه هرته ایالت ، آمریکا دورون ویشتر ایسه. پرورش انواع دام و ماکیان نی رتبه بعدی قرار دره. هشتاد درصدˇ ایالتˇ مصرف آب ، کشاورزی و دامداری صنعت شین ایسه. دومی جهانی جنگˇ پسی ، آریزونا ایقتصاد جه تولید مواد اولیه تشکیل بوبوسته بو. معدنی موادˇ جیگیفتن (استخراج) ، چوب واوئن ، دامداری و کشت کاری ، ایالتˇ عمده ایقتصاد بو. جه اواخر چهلˇ میلادی دهه ، ایالتˇ ایقتصاد به سمت صنعت و خدمات پیش بوشو. صنعتی بوستن باعث بوبو کی ایالتˇ ایقتصاد روشد و اورزا (شکوفا) بوکونه. هنه وأسی چندته سالان اخیر مئن ایالتˇ ثروت ویشتر بوبوسته. هسأ شهر فینیکس ، ایالتˇ پاتخت و مرکز ایقتصادی و تکنولوژی شرکتان جاجیگاه ایسه. بطور سنتی جه سابقه زمأت ، معدنی سنگان ، مس و روی مأنستن ویشتر ایالتˇ ثروت بو. آریزونا مئن گاگلف نقره و طلا معدن نی واموجه بوستی. آریزونا کلسیایی خورتاب دورون ، زغال سنگˇ معدن، بلک مسا (اینگیلیسی: Black Mesa) صارا مئن واقع بوبوسته. بلک مسا صارا دورون ، سرخپوستان زندگی کونید. بلک مسا ایتا منطقه موهم ایقتصادی ایسه. چون أ منطقه زغال سنگ ، ویشتر برقˇ نیروگاهان ، نسایی و آفتوزردی ایالتان وأسی موهم ایسه. آریزونا کلسیایی خورتاب دورون نی ، ایپچه نفت و اورانیوم وجود دره. آریزونا کلسیا مقدار زیادی کاج دار وجود دأره کی جه دهه ١٨٨٠ میلادی ، قطبˇ چوبˇ صنعت و کاغذˇ خمیر ایالت دورون ایسه. شهرستانان ماریکوپا، یوما، پینال،و پیما به علت خاک غنی و آبرفتی مرکز کشت و کار و کشاورزی محصولان ایسه.

جه سابقه زمأت ، آریزونا به پاکی و صافی هوا و خوجیر طبیعت و خوروم محیط زیست شناخته بوستی و ایتا مقصد ایده آل ، بازنشسته ئن و سالمندان وأسی بو کی خوشانه باخی عمر زندگی بوکونید. هسأ شهر توسان مئن ، مراکز سالمندانˇ نگهداری فراوان وجود دره. اما صنعتی بوستن و رشد کارخانه ئن ، باعث آلودگی هوا بوبوسته. هسأ ویشتر آریزونا شهران مشکل آلودگی هوا دأریدی و دئه سابقه آب و هوا- یه نأره.

ایالتˇ سیاست

آریزونا فرمانداری ساختمان ، فینیکس مئن

آریزونا ایالتی قانونان کی سال ١٩١٠ مئن تصویب بوبو، آمریکا قانون اساسی مأنستن ، آزاتی خواهی و نواندیشی ویر هواخواه ایسه. أ قانون حق و سأی دأره کی شهروندانˇ موشارکت و ایله جار بدس باوره و مردوم همه تانه جه موختلفه جرگه و طبقه اجتماعی شامل ببه. سال ١٩٦٨ مئن ، ایالتی قانونان ، ایبار ده بازبینی و دچین واچین بوبوسته. فرماندارˇ اختیارات و قوت و زور ویشتر و اداری و اجرایی سیستم ساده تر بوبو. فرماندار هرته چهار سال دوجین به. موعاون فرماندار اونه جانشین ایسه و فرماندار پسی ویشتر قودرت و اختیار دره. اگه فرماندار به هر دلیل دس فأرس نبه و یا استعفا بده ، اونه موعاون بطور موقت اونه کاران برعهده گیره. باخی قوه مققنه نی شامل دادستان کل ، دولتˇ خزانه داری ، ناظر عمومی ، دولتˇ سازمان بازرسی صنعت و معدن ، کمیسیون پنج نفر خدمات عمومی و شهری ایسه. قوه مققنه نی هر ته سال دورون تشکیل به. شست تا گنگره نماینده و سی تا سنا مجلس شین ایسید. اوشانه مدت خدمت دو سال ایسه. سه چهارم مجلسˇ کرسی و سهمیه ، شهران فینیکس ، توسان ، ماریاکوپا و پیما شین ایسه. سال ١٩٦٠ مئن ایالتˇ قضایی سازمان اصلاح بوبو. آریزونا ایالت مئن ١٥ تا شهرستان وجود دره کی هرته خوشانه ایتا محلی دولت دأریدی. قانون تعریف بوگوده کی ایتا شهر اقل کم ٣٥٠٠ نفر جمعیت وا بدأره. شهرˇ جمعیت ، شهرداران و سایر مسئولانˇ قوت و اختیار رابطه مستقیم دأره. هر ته شهری کی جمعیت ویشتردأره ، مسئولانˇ شهرˇ اختیار و قدرت ویشتر ایسه. جه سابقه زمات آریزونا مئن ، آمریکا دموکراتˇ جرگه نفوذ دأشتی و به اصطلاح ایتا دموکرات ایالت بو. جه سال ١٩٥٠ پسی ، آریزونا جه تک حزبی بیرون بومو و آمریکا جؤموری‌خا جرگه آریزونا مئن پا بیگیفتید و قدرت سیاسی بدس باوردید. هسا أ دو حزب و سیاسی جرگه رقابت نزدیک و شدید ایسه. جؤموری‌خا جرگه ، ویشتر پیله شهران دورون ، فینیکس و توسان مأنستان نفوذ دأریدی ولی دموکراتان ویشتر شهران حومه و موهاجران دورون هواخواه دأریدی.