Wikipedia:دؤجئه وانويس/۲۰۲۳/۰۵
.jpg)
زيمي (نماد: .svg){kind=small}
) سوؤمي سىاره خۊري منظۊمه مئن ايسه کي خۊر ٚ جه ۱۴۹٬۶۰۰٬۰۰۰ کيلۊمتر فاصله دأره. أ سىاره ويشترين چگالي-أ خۊري منظۊمه سىاره‌ئن ٚ مئن دأره ؤ پيلئکي نظر ٚ جه ني پنجؤمي پيله سىاره، هشت‌ته سىاره‌ئن ٚ مئن ايسه. هأتؤني زيمي ايته جه سنگي سىاره‌ئن (عطارؤد، رۊجا، زيمي ؤ مريخ) ايسه کي خۊر ٚ دؤر گردئده ؤ اۊشان ٚ مئن پيله‌ترينه. جهان، دۊنیا ؤ کاس ٚ شاريک اي سري جه ناماني ايسد کي زيمي ايشاره گۊدن ٚ ره رائج ايسد.
لاتين ٚ زوان ٚ مئن زيمي نام Terra ايسه. زيمي خۊر ٚ فاصله نظر ٚ جه، رۊجا پۊشت دره ؤ مريخ ٚ جۊلؤ نهأ. هأتؤني زيمي جرم ؤ حجم ٚ نظر ٚ جه خۊري منظۊمه مئن شيشؤمي سىاره ايسه.
ويشتر جه ۴,۵۴ ميليارد سال (دقيق‌تر ۰,۰۰۰۶ ± ۴,۵۶۷۲ ميليارد سال) زيمي ايجاد ٚ جه دواره ؤ حىات ني اي ميليارد ٚ پسي زيمي سر ایجاد بۊبؤست. هأسأ زيمي سر چن ميليۊن گۊنه جاندار زيوه کي اينسان ني ايته جه اۊشان ايسه. زيمي زيوش‌کؤره زمات ٚ دوارستن ٚ أمرأ پۊر تغيير بۊگۊده ؤ زيمي جو ؤ آو ؤ هأوأ ؤ باخي فيزيکي ؤ شيميايي شراىطان جۊری تنظيم بۊبؤستد کي زينده جانداران بتأند اۊن ٚ مئن رؤشد ؤ زيوش بۊکۊند. هأتؤني هأ تغييران باعث بۊبؤستد کي اؤزؤن ٚ لاىه تشکيل ببه ؤ زيمي مغناطيسي مىدان ٚ کۊمک ٚ أمرأ باعث به کي خۊر ٚ مضر پرتؤوان زيمي-أ فأنرسه ؤ زيوش اۊن ٚ مئن ايدامه بدأره. انتظار شه کي ۵۰۰ ميليۊن تا ۲,۳ ميليارد سال دئه ني حىات هأتؤ زيمي مئن بمانه.
ويشتر جه ۷۱٪ زيمي سطح-أ اۊقىانۊسان ٚ شۊر ٚ آو تشکيل دنه ؤ باخي ني خۊشکي ؤ قاره ؤ جزيره ايسه کي اۊشان ٚ مئن ني پۊر آو، درىاچه ؤ سل ؤ خاني مأنستن دره. زيمي قؤطبان ٚ مئن ويشتر ىئخ ؤ ىئخ بزه درىا دره. زيمي سۊته پيله لاىه دأره؛ پۊسته گۊشته ؤ تۊشک. اۊن ٚ تۊشک ني دۊته بخشي ايسه، ايته بيرۊني تۊشک کي ماىع ايسه ؤ مغناطيسي مىدان ٚ مرکزه ؤ ايته دئه دۊرۊني تۊشک کي آهيني ؤ جامد ايسه....دۊمباله