مريخ (نماد: ♂) خۊري منظۊمه چارؤمي سىاره ايسه کي خۊري منظۊمه مداران ٚ مئن زيمي پسي نهأ. مريخ ٚ مدار زيمي جه طۊلاني‌تر ؤ اۊن ٚ گردسن ٚ سۊرعت ني زيمي جه کمتر ايسه. هر ايته وار مريخ ٚ گردسن خۊر ٚ دؤر ۶۸۷ ته زيمي رۊج ٚ أندر طۊل کشه ؤ اۊن ٚ ايته کامل ٚ رۊج ني ۲۴ ساعت ؤ ۳۷ دئقه ايسه کي تقريبا زيمي-أ مأنه ؤ ايبچه طۊلاني‌تره.

مريخ ٚ أبعاد زيمي ورجه
ايته تاتايي، بيگيته بۊبؤسته ۱۹۷۸ ميلادي سال ٚ مئن. أ تاتايي مئن مريخ ٚ اۊليمپۊس ٚ کۊ-یأ شأ دئن کي سه‌ته اورست ٚ کۊ أندر بۊلندي دأره ؤ ايته جه خۊري منظۊمه پيله‌ترين آتشفشانان ايسه.
مريخ ٚ سطح

مريخ ٚ قؤطر زيمي اي دۊوؤم ٚ قؤطر ٚ أندر ؤ ۶,۷۹۰ کيلۊمتر ايسه. (زيمي قؤطر: ۱۲,۷۵۶ کيلۊمتر).

سۊيي کي خۊر ٚ جه مريخ-أ رسه نصف سۊيي ايسه کي زيمي خۊر ٚ جه گيره، ولي مريخ ٚ رۊج زيمي جه چل دئقه ويشتره ؤ نۊر ؤ سۊ مريخ ٚ دۊرۊن زيمي زمستان-أ مأنه ؤ هأن ٚ وأسي واش ؤ دار تانه گۊلخانه دۊرۊن اۊیه روشد بۊکۊنه.[۱] مريخ ٚ دۊرۊن زيمي مأنستن هر سال چن ته فصل دأره چؤن اۊن ٚ محور °۲۴ درجه کج ايسه، ولي اۊن ٚ سالان تقريبا زيمي دۊ ته سال ٚ أندر طۊل کشه ؤ ۶۸۷ رۊج ايسه.[۲]

مريخ ٚ أتمؤسفر ٚ رنگ سۊرخ ايسه ؤ زيمي آسمان ٚ جه شأ اۊن ٚ سۊرخي-أ دئن. مريخ دۊ ته کۊچي قمر (طبيعي مانگ) دأره کي اۊشان ٚ نامان فؤبؤس ؤ دىمؤس ايسه کي ىۊنان ٚ اؤسطۊره‌ئن ٚ جه بيگيته بۊبؤسته. أ دۊ قمر احتمال دأره کي قبلا شهاب سنگ بۊد کي مريخ ٚ مدار ٚ مئن بيگير دکتد. مريخ ٚ قمران اۊن سطح-أ نزديک ايسد. أگر اي نفر مريخ ٚ دۊرۊن بئسه دينه کي فؤبوس ايته رۊج ٚ مئن سه بار طلۊع ؤ غرۊب کۊنه. دىمؤس فؤبؤس جه کۊچي‌تره ؤ آسمان ٚ مئن ايته ستاره مأنستن بيده به. فؤبؤس ۷ ساعت ؤ ۳۹ دئقه ؤ ۲۷ ثانیه‌ مئن اي وار مريخ ٚ دؤر گرده. دىمؤس گردسن ني ۱ رۊج ؤ ۶ ساعت ؤ ۲۱ دئقه ؤ ۱۶ ثانيه طۊل کشه.

مريخ ٚ قؤطر زيمي اي دۊوؤم ٚ قؤطر ٚ أندره ولي اۊن ٚ سطح ٚ مساحت تقريبا زيمي أمرأ برابر ايسه. مريخ ني زيمي مأنستن قؤطبي ىئخ، کۊ، درّه، فصل ؤ طۊفان دأره. اۊن ٚ دشتان ٚ مئن مانگ ٚ مأنستن ايسه ؤ پيله خۊله‌ئني نهأ کي آسماني سنگان ٚ برخؤرد ٚ وأسي ايجاد بۊبؤسته. خۊري منظۊمه پيله‌ترين قله (اۊليمپۊس) ؤ پيله‌ترين درّه ني هأ سىاره دۊرۊن نهأ.

خۊر ٚ غرۊب مريخ ٚ مئن کي آبي رنگ ٚ أمرأ بيده به

مدار دچينواچين

 
مريخ ٚ مدار ۳۳۰ ميليۊن کيلۊمتر فاصله خۊر ٚ أمرأ کي ۶۸۷ ته زيمي رۊج ٚ مئن خۊ مدار-أ اي وار دواره. (مريخ ٚ مدار سۊرخ ؤ زيمي مدار آبي رنگ ٚ أمرأ مشخص بۊبؤسته)

مريخ ٚ متوسط فاصله خۊر ٚ جه تقريباً ۲۳۰ ميليۊن کيلۊمتر (۱۴۳ ميلیۊن ماىل) ؤ اۊن ٚ مداری دؤره ني ۶۸۷ رۊج ايسه. ايته کامل رۊج مريخ ٚ مئن ايبچه زيمي جه طۊلاني‌تر ايسه: ۲۴ ساعت، ۳۹ دئقه ؤ ۳۵,۲۴۴ ثانيه. ايته مريخ ٚ سال زيمي ۱٫۸۸۰۹ سال ىا اي سال، ۳۲۰ رۊج ؤ ۱۸,۲ ساعت ايسه.[۳]

جو دچينواچين

 
مريخ ٚ سطح

زيمي جو ۷۸ درصد نيترؤژن، ۲۱ درصد اؤکسيژن، ۰,۹ درصد آرگؤن، ۰,۰۳ درصد کربؤن دي‌اؤکسيد ؤ ايبچه ني آو ٚ بۊخار ؤ معلق ٚ ذره‌ئن ايسه. ولي مريخ ٚ جو ۹۵ درصد کربؤن دي‌اؤکسيد، ۳ درصد نيترؤژن، ۱,۶ درصد آرگؤن شامل به ؤ اؤکسيژن ؤ آو ٚ مقدار ني اۊن ٚ مئن خئلي کم ايسه. مريخ ٚ جو پۊر رقيق ايسه ؤ اۊن ٚ سطحي جو ٚ فشار اي صدؤم زيمي جو ٚ فشار درىا سطح ٚ مئنه. هأتؤني مريخ جو فضايي تابشان ورۊد جه خؤب محافظت نۊکۊنه.

مريخ ٚ ويشتر جا جيگایان پۊر سرد ايسه ؤ هأوا دما اۊن ٚ قؤطبان ٚ دؤرۊن ۱۳۰ درجه صفر ٚ جه بيجيرتر-أ ني رسه.[۴]

 
چپ ٚ جه ترتيب ٚ أمرأ: عطارؤد، رۊجا، زيمي ؤ مريخ

مريخ ٚ هأوا رقيقي وأسي، هأوا دما سريع عوض-أ به؛ مثلاً أگر مريخ ٚ اؤستؤوا دۊرۊن بئسيد ممکن ايسه دما شيمي لينگ ٚ ورجه ۲۰ درجه سلسيۊس ؤ شيمي سر ٚ ورجه صفر درجه ببه. مريخ ٚ دۊرۊن پۊر پيله وا وزه کي اۊشان ٚ سۊرعت تانه ۲۰۰ کيلۊمتر بر ساعت ٚ جه ني ويشتر ببه ؤ باعث به کي خرت ٚ خشالان تا ۴۰ کيلۊمتر بۊلندي مئن معلق بماند.

سربس دچينواچين

  1. آموس، جاناتان: [http://www.bbc.com/persian/science/2015/11/151106_u04_mars_atmosphere
  2. Miles, Frank, and Piet Smolders. 1988. Wedloop naar Mars: het nieuwe avontuur van de ruimtevaart. Ede [etc.]: Zomer & Keuning p.102.
  3. {cite web |author=Williams, David R. |title=Mars Fact Sheet |work=National Space Science Data Center |publisher=NASA |date=September 1, 2004 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html |accessdate=June 24, 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100612092806/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html |archive-date=June 12, 2010 |url-status=dead}}
  4. Miles, Frank, and Piet Smolders. 1988. Wedloop naar Mars: het nieuwe avontuur van de ruimtevaart. Ede [etc.]: Zomer & Keuning p.101.