ليبي

(مسير عوضاؤدن لیبی أجي)

ليبي (عربي زوان ٚ میَن: ليبيا) کي أن ٚ رسمي نام ليبي دؤلت ایسه، ایته کیشوره کي آفريقا کلسيا میَن ؤ مديترانه دریا نسا ور نهأ. ليبي خۊرتاو ٚ جه مصر، خۊرتاوي نسا جه سۊدان، نسا جه چاد ؤ نيجر، خۊرخۊس ٚ جه ألجزایر ؤ خۊرخۊسي کلسيا جه تۊنس ٚ أمرأ سامانسر دأره ؤ کلسيا جه مديترانه دریا-یأ فأرسه، کي ایته ساحلي خط ۱,۷۷۰ کيلۊمتر طۊل ٚ أمرأ دأره. أن ٚ پایتخت ؤ هأتؤني أن ٚ پيله شأر، طرابلۊس ایسه کي ۱,۷ ميليۊن نفر جه ليبي جمعيت أن میَن زيوش کۊنيدي. ليبي رسمي زوان، عربي ایسه ؤ أن ٚ پۊل ٚ واحد، ليبي دينار ایسه. ليبي مساحت ۱,۷۵۹,۵۴۱ کيلۊمتر مۊربع ایسه، کي هيفدهؤمي پيله کيشور، دۊنیا میَنه ؤ آفريقا چارؤمي پيله کیشور محسۊب به. ليبي جمعیت ۶,۹۱۲,۷۰۱ نفر ایسه، کي ۱۰۴اؤمي پۊرجمعيت ٚ کيشور دۊنیا میَن ایسه. ۹۰ درصد جه ليبي خاک-أ بیابان ؤ خۊشک ٚ صحرایان ببپۊشانه. ليبي سبز ٚ جيگا، مديترانه دریا ورجه نهأ. ليبي مين دائمي رۊبار ننأ ؤ فقط ۲ درصد جه أن ٚ خاک قابل کیشت و کار ایسه. ليبي مواد غذايي-أ ويشتر خارج ٚ جه وارد کۊنئده. ليبي جمعيت ٚ أمبستي دۊنیا کيشوران مين جه کمترينان ايسه. ليبي ايبچه ايران ٚ جه پيله‌تر ایسه، ولي أن ٚ جمعيت ایران ٚ نسبت، ۱ به ۱۰ ایسه. ۹۰ درصد جه أ ۶٫۹ ميليۊن نفر، مديترانه دریا ورجه زيوش کۊنئده ؤ أن ٚ باقي مناطق بيابان‌مجان ايساده.[۸]

ليبي
Stato della Libia ویرایش مقدار در Wikidata
جۊغرافي
بۊلند ٚ قۊلـله
جيرترين ٚ جيگا
Sabkhat Ghuzayyil (en) ترجمه (−۴۷ متر) ویرایش مقدار در Wikidata
پيلئکي
۱٬۷۵۹٬۵۴۱ km² ویرایش مقدار در Wikidata
جمعيت
پایتخت
رسمي زوان
جمعيت
۶٬۶۷۸٬۵۶۷[۲] (۲۰۱۸) ویرایش مقدار در Wikidata
:مرداکان
۳٬۳۲۹٬۰۱۲[۳] (۲۰۱۹) — ۳٬۳۶۹٬۹۵۹[۳] (۲۰۲۰) — ۳٬۴۰۹٬۵۰۸[۳] (۲۰۲۱) — ۳٬۴۴۷٬۰۶۲[۳] (۲۰۲۲) ویرایش مقدار در Wikidata
:زناکان
۳٬۲۴۰٬۰۷۶[۳] (۲۰۱۹) — ۳٬۲۸۳٬۹۸۳[۳] (۲۰۲۰) — ۳٬۳۲۵٬۷۶۹[۳] (۲۰۲۱) — ۳٬۳۶۵٬۲۷۹[۳] (۲۰۲۲) ویرایش مقدار در Wikidata
شأري جمعيت
۵٬۲۸۱٬۰۸۷[۳] (۲۰۱۹) — ۵٬۳۶۹٬۱۳۲[۳] (۲۰۲۰) — ۵٬۴۵۵٬۱۷۰[۳] (۲۰۲۱) — ۵٬۵۳۸٬۵۶۹[۳] (۲۰۲۲) ویرایش مقدار در Wikidata
رۊستايي جمعيت
۱٬۲۸۸٬۰۰۱[۳] (۲۰۱۹) — ۱٬۲۸۴٬۸۱۰[۳] (۲۰۲۰) — ۱٬۲۸۰٬۱۰۷[۳] (۲۰۲۱) — ۱٬۲۷۳٬۷۷۲[۳] (۲۰۲۲) ویرایش مقدار در Wikidata
مردۊم ٚ زيوش ٚ اۊميد
۷۱٫۹۳۴[۴] (۲۰۱۶) ویرایش مقدار در Wikidata
نيظام
حۊکۊمت ٚ جۊر
جؤرترين مقام
محمد منفی (fa) ترجمه (۲۰۲۱ – ) ویرایش مقدار در Wikidata
حۊکۊمت ٚ ريئيس
Abdulhamid Dbeibeh (en) ترجمه (۲۰۲۱ – ) ویرایش مقدار در Wikidata
مۊقننه قۊوه
تفاقان
تأسيس ٚ زمات
انساني تؤسعه شاخص
شاخص
۰٫۷۱۸[۵] (۲۰۲۱) ویرایش مقدار در Wikidata
بيکاري نرخ
۱۹[۶] (۲۰۱۴) ویرایش مقدار در Wikidata
ايقتصاد
پۊل ٚ واحد
مرکزي بانک
بازنشسته بؤستن ٚ سند
۶۵ ویرایش مقدار در Wikidata
عددان ؤ نمادان
اينترنت ٚ کؤد
‎.ly‏ (fa) ترجمه ویرایش مقدار در Wikidata
دریايي شيناسايي شۊماره
642 ویرایش مقدار در Wikidata
ايزؤ ۳۱۶۶–۱ آلفا-۲
LY ویرایش مقدار در Wikidata
تيلفۊن ٚ کؤد
+218 ویرایش مقدار در Wikidata
باخي ايطلاعات
فرانئن ٚ جهت

لیبی به سه منطقه، که اشن نام «طرابلوس ایقلیم»، «فزّان» و «بَرقه» ایسه، تقسیم به کی ا سه منطقه به زوان اینگیلیسی، به ترتیب Tripolitania و Fezzan و Cyrenaica ایسید.

لیبی ایته از ۱۰تا کیشور نفت صادیربوکون جهان ایسه، و ان تولید ناخالص ملی سرانه، ایته از بالاترینان آفریقا میَن ایسه.

لیبی زمان ایستیقلال، انِ نام «لیبیِ پادیشاهی» بو کی سال ۱۹۵۱ میلادی میَن موستقیل ببست و از سال ۱۹۶۹ کی معمر قذافی کودیتای نظامی بوکود، تا سال ۲۰۱۱، رهبری ببست. سال ۲۰۱۱ میَن مردوم لیبی اینقیلاب بوکودید و قذافیِ سرنیگون بکودید. از او زمان تا الان، بخش عظیمی از لیبیِ شورای ملی انتقالی ایداره کونه. کرسی لیبی در سازمان میلل از تاریخ ۱۶ سیپتامبر ۲۰۱۱ به نماینده شورای ملی انتقالی بسپرده ببسته.

بهمن ماه ۱۳۸۹ میَن، ایعتراضات گوسترده‌ای لیبی میَن علیه معمر قذافی حکومت شروع ببست کی انِ سرانجام، به مرور بخش‌های موختلفی از ا کیشور، از حکومت نیروهان ایداره خارج ببست. با معمر قذافی قتل ۲۸ مهرماه ۱۳۹۰ میَن، ان حکومت به کول تمامِ بست.

لیبیِ تاریخ

دچينواچين
 
عومر مختار، جونبش لیبی مردوم مقاوَمَت، علیه ایتالیای ایشغال نیظامی بو.

شرق لیبی (برقه) سال ۵ ق.م. میَن یونانِ‌شین بو. غرب لیبی (طرابلس) تا سال ۲۰۰ ق.م. کارتاژان‌شین بو. در قرن ایبتدایی میلادی، برقه و طرابلس، روم امپراتروی واسین ببستید و بعد از ان هم بیزانس امپراتوری (روم شرقی) حاکم اشن ببست. از قرن هفتوم میلادی هم، اعراب‌ به لیبی بمویید و ایسلام لیبی میَن تبلیغ ببست. آخرسر عوثمانی امپراتوری به ان کیشور حمله بوکود و ان حکومت به دست بیگیفت.

تقسیمات کیشوری

دچينواچين

اوستانان

دچينواچين

لیبی از سال ۲۰۰۷، به ۲۲ اوستان (عربی میَن: شعبیة) و ۴ ایداری ناحیه تقسیم ببست. هرکدام از ان اوستانان هم از چیندین بخش (عربی میَن: مؤتمرات شعبیة) تیشکیل ببسته.

 
لیبیِ اوستانان (از سال ۲۰۰۷)

لیبیِ اوستانان:

  1. اوستان نوقاط الخمس (نوقاط پنجگانه)
  2. اوستان زاویه
  3. الجفاره
  4. طرابلس
  5. اوستان مرقب
  6. اوستان مصراته
  7. اوستان سرت
  8. بنغازی
  9. اوستان مرج
  10. الجبل الاخضر (سبز کوه)
  11. اوستان درنه
  12. اوستان بطنان
  13. اوستان نالوت
  14. اوستان جبل غربی (شرقی کوه)
  15. وادی الشاطی
  16. اوستان جفره
  17. اوستان واحات
  18. اوستان غات
  19. اوستان وادی الحیاة
  20. اوستان سبها
  21. اوستان مرزق
  22. اوستان کفره
  1. ذکر شده در: Constitution of Libya. مدخل: 1.
  2. نشانی اینترنتی: https://data.worldbank.org/country/libya.
  3. ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ ۳٫۱۳ ۳٫۱۴ ۳٫۱۵ ناشر: World Bank Open Data. زمان بازیابی داده‌ها: ۱۰ اؤکتؤبر ۲۰۲۴.
  4. "UNESCO Institute for Statistics".
  5. "Human Development Report". برنامه عمران ملل متحد. ۲۰۲۲.
  6. نشانی اینترنتی: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  7. نشانی اینترنتی: http://chartsbin.com/view/edr.
  8. ايستنادˇ سأب: برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام :0 وارد نشده است