Wikipedia:دؤجئه وانويس/۲۰۲۳/۰۶

سللۊل

سللۊل (اينگيليسي مئن: Cell) حیات ٚ أشکال ٚ بۊنين واحد کۊنش أ چاگۊدأر ٚ شي هيسه. تمؤم ٚ سللۊلؤن یته غشا-دؤبؤ ٚ سيتؤپلاسم ٚ جي چاؤدن بۊنن أ پۊر زيو ٚ مؤلٚکۊل مؤنه ره پرؤتئين أ DNA أ RNA بأني پۊر ريج ٚ مۊغذي مواد أ متابؤلیت ٚ حاوي هيسن. اي واجه «cellula» ٚ لاتين ٚ کلمه جي هأنه گه یأني «کۊچ ٚ اۊتاق».

پياز پۊس ٚ سللۊلؤن، سللۊلي سىر ٚ مۊختلف ٚ مراحل ٚ مئن (drawn by E. B. Wilson, 1900)

سللۊلؤن تۊنن یته مخصۊص ٚ کۊنش دأشته‌بۊن أ مۊختلف ٚ فعاليتؤن-ه سيتؤپلاسم ٚ مئن أنجؤم بدن مثلاً مؤنا‌چاکۊني، DNA ٚ ترميم، پرؤتئین ٚ سنتز أ لکشسللۊلي تقسيم باعث بۊنه گه سللۊلؤن لکش أ جۊمبش دأشته‌بۊن. سللۊلؤن مؤتمایز أ تکثير بؤ تۊنن. سللۊلؤن ٚ ويشتري خۊ‌ ريج ٚ سایز ٚ دؤني ميکرؤمتر ٚ مئن أندازه‌گيري بۊنن. واشؤن أ جؤنورؤن ٚ سللۊلؤن ٚ ويشتري خألي نۊري ميکرؤسکؤپ ٚ بۊن دئه‌شا هيسن، ۱ تا ۱۰۰ ميکرؤمتر ٚ أبعاد ٚ همرأ.<

ألبت ئلکترؤني‌ميکرؤسکؤپ پۊر زنگتر ٚ تصوير هأدنه یأ سللۊل ٚ چاگۊدأر-ه دقيق مألم گۊد تۊنه. زيواچئن-ه شأنه دۊته سيفا جرگه مئن دنأن: تک‌سللۊلي (خألي یته سللۊل ٚ جي چاؤدن بۊنن، باکتري مۊسؤن) یا چند‌سللۊلي (واشؤن أ جؤنورؤن). تک‌‌سللۊلئن ٚ ويشتري ميکرؤ-اؤرگانيزم ٚ عۊنوؤن ٚ جي جرگه‌دبۊد بۊنن. واشؤن أ جؤنورؤن ٚ سللۊلؤن ٚ تئداد گۊنه‌أن ٚ مئنأ مؤتفاوته. تخمين بزأ نأ گه آدم ٚ جؤن مؤتشکل هيسه تقريب‌وري ۳۷ ترئليۊن (10¹³×3.72) سللۊل ٚ جي.

یۊکاريؤتي سللۊل (چپ) پرؤیۊکاريؤتي سللۊل (راست)

مۊطالعه سللۊلؤن ٚ سر أ اينگه چۊته کار کۊنن رابري بؤده دأره خلي دئه مۊطالعات-ه زيوٚسشنأسي ٚ تيندار ٚ زمينه‌أن مئن گه DNA ٚ کشف، سرطؤن ٚ سيستمؤن ٚ بایؤلؤجي، پيرش بأني تکويني بایؤلؤجي-ئه تنأیره.

سيتؤلؤجي یا سللۊل‌شنأسي مۊطالعه‌اي هيسه سللۊلؤن ٚ سر گه رابرت هۊک ٚ دس ۱۶۶۵ ٚ مئن بۊن‌دچين بؤبؤ. رابرت اۊشؤن-ه سللۊل دؤخؤند ايندؤني گه صؤمعه ٚ سللۊلؤني‌ئه مؤنسن گه راهبؤن اۊشؤن ٚ مئن زيندگي گۊدن.> سللۊل ٚ نظريه أوول‌سر ۱۸۳۹ ٚ مئن شلایدن أ شؤآن ٚ دس بۊنه برٚمأنه. اي نظريه سۊته أصل دأره یأ ايظهار دأره تمؤم ٚ زيواچئن یته یا چنته سللۊل ٚ جي چاؤدن بۊنن. سللۊل اۊشؤن ٚ بۊنين واحد چاگۊدأر أ عملکرد ٚ شي هيسه. بأني اينگه تمؤم ٚ دؤبؤ-سللۊلؤن قبلا-دؤبؤ سللۊلؤن ٚ جي مۊشتق بؤبؤ نأن.<ref>اشاره دأره سللۊلي تقسيم-ه سللۊلؤن حۊدۊدا ۴ مئلیارد سال پيش ٚ جي زمي سر ديارابؤن....دۊمباله