Wikipedia:بيطرفي

بيطرفي ويکيپديا ؤ باخي ويکي پؤرؤژهٰ نˇ مئن ىکته اصله. اي سياستˇ سر هيچ بحثي نيه ؤ تمؤمˇ دچينواچينکسؤن ؤ وانيويسؤن خأ اونه رعاىت بکۊنن.

ويکيپدىا سو ته محتواىي اصل دأنه کي بيطرفي ىکته هۊشؤنˇ جي ايسه. اۊ دۊ ته ديگه

بيطرفي یکته سیاسته، ویکیپدیا سو ته محتوایي سیاستˇ جي. دو ته دئه سیاست، دسˇاول تحقیق ؤ قبول گودنی بؤن ایسه. اي سو ته سیاسته نوا سیوا در نظر گیتن ؤ خأ ایشؤنه با توجه به هم تفسیر گودن. دچینواچینکسؤن خأ اي هر سو ته همره خوروم آشنا ببون. وانیویسؤنˇ محتوا خأ چاکۊدنحقˇ سیاستˇ همره ني سازگار ببون.

بيطرفي سياست چي گۊنه؟

1. أگه قراره کي مه انساني دؤنشه وأگيرؤنيم (مؤنتشر بکۊنيم)، خأ قبۊل بکۊنيم کي ناچاريم گاگلف ىپاره نظرؤنه تؤصيف بکۊنيم کي -أمئبه- بد ؤ ناجۊر ايسن بيدينˇ اينکه اۊشؤنه غلط بدؤنيم. أمي وظيفه اين نيه کي جدلؤنه جۊري نقل بکۊنيم کي بخياله علمˇمۊسؤن چيئن (شبه‌علم!) تينه دؤنش ؤ علمˇ همره سلامال ببۊن. بلکي أمي وظيفه اينه کي ويشترئن (اکثرىت)ˇ نظره (دؤنش) به عنوانˇ ويشترئنˇ نظر ؤ کمترئن (اقلىت)ˇ نظره (گاگلف شبه‌علمˇ مۊسؤن) به عنوانˇ کمترئنˇ نظر ارائه بکۊنيم. اينم بگؤىم کي مثلن دؤنشمندؤن شبه علمˇ همره چي برخؤردي بۊدن.
2. اي سياست نگۊنه کي أمه ىکچي دأنيم کي عىنيت ايسه ؤ أزأحقيقته ؤ وانيويسؤن خأ اي عىنيت ؤ حقيقتؤ سر بنويشته ببۊن ؤ اي وانيويسؤن دئه أزأ حقيقت ايسن ؤ دوروس. نأ! اين نأ أمي سياسته ؤ نأ أمي هدف. اي سياست خئلي ساده گوته-دره کي بحأؤن ؤ اختلافؤ نظرؤن ؤ مؤناقشهٰ نه خأ تؤصيف گۊدن ؤ گۊتن نأ اينکه اۊشؤنˇ درگير بؤن.

بيطرف نظر

ويکيپديا مئن هميشک، اصل اينه کي بنويشته خأ قبول گودنی بؤن ؤ ثابت بؤني ببۊن. ىکته بنويشتهٰ ثابت بؤني گۊدن ئبه خأ دليل أردن. دليلؤن خأ بقاىده ؤ معتبر ببۊن ؤ اينکه دليل اعتبار دأنه ؤ بقاىده ايسه ىا نأ، دليل خأستنکسه ربط دأنه.

تناسخˇ مۊسؤن.

اولˇ کس گۊنه: "دالاىي لاما خۊ ريکه جؤنˇ مئن تناسخ بۊده، يعني اينˇ رۊح اينˇ مردنˇ پسي بۊشؤ اينˇ ريکه جؤنˇ مئن."

دومˇ کس پۊرسنه: "چۊتؤ همچين چيزي امکان دأنه؟"

ايسه اولˇ کس تينه دليل بأره کي: "اي کاره گونن تناسخ"

اي گب خالي او زمت خؤرؤم دليله کي دومˇ کس، ايشؤنه اعتقاد بدأره:

• اعتقاد بدأره کي آدمؤن رۊح دأنن
• اعتقاد بدأره کي آدمؤنˇ رۊح تينه تناسخ بکۊنه ؤ بشۊن ىک نفر ديگرˇ جؤنˇ مئن.
• اعتقاد بدأره دالاىي لاما ىا ىک نفر ديگه بتؤنه بفأمه کي دالاىي لاما رۊح تناسخˇ پسي کؤکته جؤنˇ مئن بۊشؤ؟

ويکيپديا ىکته دؤنشنامه ايسه همته آدمؤن ئبه هرجۊر عقيده ؤ گراىشˇ همره. اۊنˇ بنويشتهٰ ن خأ ىکجۊر ببۊن کي ثابت گۊدني ببۊن. أگه مطلب راجه به ىکته دينه، بئتره مطلبˇ پيشى بنويشته ببۊن "مسيحئن ايتؤ باور دأنن کي..." ىا "مۊسلمانؤن عقيده دأنن کي...".

گب ؤ بحثˇ هنشر ني أگه مألۊم ببۊن دئه بئتر. مثلن أگه جامعشناسي جي ىکته مأسمکˇ سر گب زئه-دريم بئتره بنويسيم "جامعشناسي روىکرد ايتؤره کي...".

سراخره اۊنچي که ويکيپديا مئن بيطرفي دخؤنيم ىعني اينکه سربسؤنه دقتˇجي ؤ انتقادي تحليل بکۊنيم ؤ سراخر نتاىجه زنگ ؤ دقيق هديم خؤندنکسه. ويکيپديا حقسأى کؤنه اختلافˇ نظرؤنه تؤضيح بده اما اۊشؤنˇ مئن دخالت نکۊنه. بيطرفي وقسي زىاد قانۊن ؤ زاکۊن ننأ ؤ ويشتر وگردنه به دچينواچينکسؤن کي حقسأى بکۊنن تا اطلاعاته هدئن نأ اينکه ىکته نظرˇ خاصه هدئن. ولي اي زاکۊنؤنه رعاىت گۊدن ؤ قبۊل گۊدني سياستˇ همره، شأنه بيطرفيه دؤنشنامه مئن دأشتن.

• عقيدهٰ نه جۊري نگؤىن کي بخياله حقيقته. وانيويسؤنˇ مئن خأ نظرؤنه نيويشتن اما نخأ اۊشؤنه جۊري نيويشتن کي بخياله ويکيپديا نظره. برعکس، اي نظرؤن خأ وؤتˇ مئن خۊشؤنˇ سربسؤنه ارجاع بدئن يا هرجا لازمه به عنوانˇ "عؤمۊمي نظر" معرفي ببۊن. مثلن ىکته وانيويس نخأ بنويسه کي "دسأجمعى کۊشتار ىکته شىطاني کاره"، بلکي خأ بگؤ کي "فلان کس دسأجمعي کۊشتاره ىک جۊر شىطانى کار دؤنه"؛ بأزين سربس ني هدين کي مألۊم ببۊن فلان کس اي گبه کؤره بزه.
• اۊ نظرؤنه کي اۊشؤنˇ سر بدجۊري جنگˇگبه، حقيقت معرفي نکۊنيم. أگه بقاىده سربسؤن چن جۊرˇ نظر راجه به ىکته مأسمک دأنن، اي نظرؤنه چن جۊرˇ نظرˇ تيترˇ جير وانيويسˇ مئن بأريم ؤ حتماً بنويسيم کي هرته نظر کۊ سربسˇ نظره.
• اۊ نظرؤنه کي اۊشؤنˇ سر جنگ ؤ گب نيه، به عنوانˇ نظر ننويسيم. نظرؤني که اۊشؤنˇ سر اختلاف ننأ ؤ بقاىده سربسؤنˇ مئن بمأن خأ ويکيپديا نظر اعلام ببۊن.
• داوري زوان ندأريم. ىکته بيطرف نظر، وانيويسˇ مأسمک ئبه ؤ اۊنچي به که بقاىده سربسؤن راجه به وانيويسˇ مأسمک گۊنن، نأ علاقه بۊرۊز دئنه ؤ نأ بيمحلي کؤنه.
• مؤخالف نظرؤنه بقاىده وزن بدين. ىقين بکۊنين کي وانيويسˇ مئن هر نظر بسته به هۊن قدر حماىتي کي دأنه وزن پىدا کؤنه. جۊري گه ايتؤ نبۊن کي ىپاره نظرؤنه هني وزن بديم کي بخياله ايشؤنˇ وزن و اعتبار و حماىت باخي نظرؤنˇ هني ايسه. مثلن، اين که بنويسيم "سيمؤن ويزنتالˇ نظر، هؤلؤکاست ىکته برنامه بۊ آلمانˇ ىهۊدئنه کۊشتن وأسي ولي دىويد ايروينگ اي نظرˇ همره مؤخالفه" باعث بنه اي تصور به غلط چاگۊده ببۊن کي اي دۊ ته نظر (کي ىکته ويشترئن ؤ اکثرىتˇ نظره ؤ اؤکته ىکته کۊچˇ اقلىتˇ نظره) کسؤنˇ هني وزن دأنن چۊن هر دۊته دۊ ته شخئه وگردنن.

طرفگير وانيويسؤنˇ همره چي خأ گودن؟

اينکه ىکته وؤت طرفگيره ؤ بيطرفيه رعاىت نۊده، اينˇ پاکاگۊدن ئبه کفاىت کؤنه. أگه اۊنˇ مئن بقاىده اطلاعات دره خالي خأ اۊنه دچينواچين گۊدن.

أگه نشأنه فأمسن کي اۊ وؤتˇ مئن چيزي دره کي به درد بۊخؤره، خؤبه کي گبˇ ولگˇ مئن بحث ببۊن. أگه طرفگير وؤتˇ بنويشتکس حاؤر نيه خۊ بنويشتهٰ جۊري عوؤأکۊنه کي بيطرفيه رعاىت بۊده بي، گاگلف شأنه اۊ وؤته وانيويسˇ ولگˇ جي ببريم گبˇ ولگˇ مئن ولي پاکأنکۊنيم. اي کار خأ دئه آخري کاري ببۊن کي کأدريم نأ اينکه ديگرؤنˇ تنبيه گۊدن ئبه کاراگيريم.