فئؤدؤر داستایفسکي
فئؤدؤر ميخايلؤويچ داستایفسکي (رۊسي: Фёдор Миха́йлович Достое́вский)(بيچئه بۊبؤ ۱۸۲۱ نؤوامبر ما ۱۱ - بمۊرده ۱۸۸۱ فوريه ما ۹) يته مؤثر ؤ پيله نويشتنکس رۊسيه ميئن بۊ. اينˇ آثارˇ ويژگي؛ داستانˇ شخصيتؤنˇ روؤنکاوي ؤ ايشؤنˇ روؤني زاويه'ن ٚ بررسي بۊ. سۊرئاليستؤن خۊشؤنˇ مانيفسته داستايوفسکي وؤتؤن ٚ سر بنا بنأن. اينˇ داستانؤن ٚ ويشتري اينˇ مۊسؤنچي آدمؤنˇ ماجرا ايسه که بيمار ؤ روؤنپريش ؤ عۊصيان‌بزأ ايسن. اۊن أوايل امرار معاشˇ ويسين ترجۊمه گۊد اؤژني گرانده بالزاکˇ أثر ؤ دؤن کارلؤس فردريش شيلرˇ أثرˇ مۊسؤنه ترجۊمه بؤده.[۱]
| فئؤدؤر داستایفسکي | |
|---|---|
 فئؤدؤر داستایفسکي - گۊگل آرتˇ پؤرؤژه | |
| Born | Fyodor Mikhailovich Dostoyevsky ۱۱ نوامر 1821 Moscow, Russian Empire |
| Died | 9 February 1881 (عمر 59 سال) Saint Petersburg, Russian Empire |
| Nationality | Russian |
| Education | Military Engineering-Technical University, St. Petersburg |
| Period | 1846–1880 |
| Genre | Novel, short story, journalism |
| Subject | Psychology, philosophy, religion |
| Literary movement | Realism |
| Notable works | Notes from Underground Crime and Punishment The Idiot The Brothers Karamazov |
| Children | Sonya (1868) Lyubov (1869–1926) Fyodor (1871–1922) Alexey (1875–1878) |
| Signature |  |
زيندگؤني
دچينواچينکۊشتأکي زمت
دچينواچينفئؤدؤر؛ داستایفسکي خؤنواده دؤوؤمي زأک ۱۸۲۱ اۊکتۊبر ما ۳۰ بيچئه بۊبۊ. اينˇ پئر دۊکتۊر بۊ ؤ اۊکراينˇ جي مؤسکؤ-ؤ مۊهاجرت بؤده بۊ ؤ اينˇ مأر يکته جي مؤسکؤ تاجرؤنˇ دتر بۊ. ده سالگي ميئن اينˇ پئر ؤ مأر کۊشتأى بيجارئکي تۊلا حۊمه مؤسکؤ نزديکي ميئن هأيتن گه اي به بر تاوسسؤنؤن اؤره وخت گۊذرانئن. سالˇ ۱۸۳۴ خۊ برارˇ أمرأ سۊ سال شبانه رۊزي مدرسه ميئن درس بۊخؤنده. پؤنزده سالگي ميئن خۊ مأره أز دست بدأ. هۊ سالˇ ميئن مۊهندسي نظامي دانشکله وۊرۊدي ايمتحانؤن سن پترزبۊرگˇ ميئن قبۊلأبؤ ؤ ۱۸۳۸ ژانويه ما دانشگاه بۊشؤ. ۱۸۳۹ˇ تاوسؤن اينˇ پئر بمۊرده. [۲]
نويشتنکسي زمت
دچينواچين
۱۸۴۳ˇ ميئن أفسري درجه أمرأ نظامي دانشکله جي فارق التحصيل بۊبؤ ؤ جنگ ٚ وزارت ٚ مۊهندسي ايداره ميئن کاري بدست بأرده. تا ۱۸۴۴ˇ تاوسسؤن اينˇ پئري ارث ؤ ميراث ويلخرجي ويسين تمنأبؤ. اؤژني گرانده هؤنؤره ده بالزاکˇ أثر-ه ترجۊمه بؤده ؤ هي سالˇ ميئن أرتشˇ جي ايستئفا بدأ. ۱۸۴۴-۱۸۴۵ˇ زۊمؤسؤنˇ ميئن فقير مردۊمˇ پأچˇ داستؤنه بنويشته گه ايطؤرى چاگۊدارشکن ؤ راديکال نويشتنکسؤنˇ محافل سن پترزبۊرگˇ ميئن وۊرۊد بؤده ؤ خۊشئبه شۊهرتي کسب بؤده. دۊ سالˇ آتي ميئن همزاد (داستؤن)، آقاى پرؤخارچين ؤ خؤنقازن داستانؤنه بنويشته. يته جاسۊس گه اي مفاحلˇ ميئن رخنه بؤده بۊ بحثؤني گه اؤره شکل گيته رۊسيه أمنيتي مقاماته گۊزارش دأ. مخفي پۊليس ۱۸۴۹ آوريل ما ۲۲ اۊنه به جۊرمˇ حۊکۊمتˇ برأندازي بازداشت بؤده.
زيندؤنˇ زمت
دچينواچيننظامي دادگاه اۊنئبه اعدامˇ حۊکمه تقاضا بؤده که دسامبر ما ۱۹ ميئن مشمۊلˇ تخفيف بۊبؤ ؤ به چار سال زيندؤن سيبري ميئن ؤ ايمأ خدمت ساده خلابرˇ جا تغيير بياته أما تزاري حۊکۊمت خۊ قۊدرتˇ نۊشؤن دأنˇ ويسين اي زيندؤنئنه نمايشي تشˇ جۊخه'نˇ جۊلؤ قرار بدأن. اي نمايش گه بدقت طراحي بۊبؤ بۊ ۱۸۴۹ دسامبرما ۲۲ صوايين سر داستایفسکي ؤ دئباخي زيندؤنئنه يته پادگؤنˇ رژه ميدؤن ميئن ببۊردن. اؤره اعدامˇ چۊبه'ن ؤ داربست بنأ بۊن ؤ اۊشؤنˇ سره سيا پارچه'نˇ أمرأ فويته بۊن. ايشؤنˇ جرايم ؤ مۊجازاتؤن قرائت بۊبؤ ؤ يته اۊرتؤدؤکس کشيش ايشؤنˇ جي بخأسته خۊشؤنˇ خۊسيرˇ ويسين بخششه طلب بکۊنن. سۊ نفرˇ گردنه لافند دبۊستن تا اعدام بکۊنن. آخري لحظاتˇ ميئن پيله نظامي طبلؤن نوأتن بۊبۊ یؤ تشˇ جۊخه که ايشؤنه هدف بيته بؤن خۊشؤنˇ تۊفنگه بنأن زمين. اينˇ شخصي تجرۊبه جه قرار گيتن مرگˇ أسسؤنه ميئن اينˇ وينشه نسبت به اۊ زمت عوضؤده. چندين سال بعد جايي بؤته:"مأ ياد دننئه گه هيچ لحظهٔ ديگري اۊ رۊزˇ جي ويشتر خۊشحال بۊبؤ بۊم." [۳] صرعˇ حمله'ن تبعيد ؤ زيندؤنˇ زمتˇ جي اۊنˇ أمرأ تا پايانˇ عؤمر يادگار بۊمؤنسه.
آزادي ؤ ايزدواج
دچينواچين۱۸۵۴ فوريه ما ۱۵ زيندؤنˇ جي بيرۊن بۊما تا خۊ ايمأيي مۊجازاته عادي سربازˇ ليواسˇ ميئن طى بکۊني. به عۊنوانˇ مأمۊر سيبري هفتۊمي گۊردانˇ ميئن سئمى-ئه اعزام بۊبؤ. ۱۸۵۷ فوريه ما ۶ دۊ سال جؤنفرسا تؤقايي پسي "ماريا ديميتريۊنا" گۊمرۊکˇ کارمندˇ بيوه أمرأ ايزدواج بؤده. ۱۸۵۹ وهار اينˇ استعفا أرتشˇ جي قبۊلأ بؤ ؤ بۊتؤنسته مؤسکؤ نزديکي نقلˇ جيگه بکۊني. دۊته داستؤن عمۊجؤنˇ خؤ ؤ استپانچيکؤ ديهاته بنويشته ؤ چاپ بؤده. سالˇ ۱۸۵۹ˇ ميئن دؤوؤمي ألئکساندر ئبه گه تازه کيايي تختˇ سر بنيشته بۊ يته نؤمه بنويشته ؤ خۊ وضع ؤ اؤضاع تۊضيح بدأ ؤ ايتؤرى اينه ايجازه بدأن تا سن پترزبۊرگ بشي. يه سالˇ پسي هنده سن پترزبۊرگˇ رؤشنفکرؤنه محافلˇ ميئن وۊرۊد بؤده.[۳] خۊ برارˇ نشريه "ورميا" ميئن رۊزنؤمه نگارئه سرأيته. ۱۸۶۲ ژۊئن ما جي تا اۊت ما اۊرۊپا سفر بؤده. بيشرمانه ماجرا داستؤنه ورميا ميئن چاپ بؤده. ۱۸۶۳ ژۊئن ما ورميا تعطيلأ بؤ. ۱۸۶۳ تاوسسؤن ؤ پئيز خۊ تنخا أمرأ اۊرۊپا ميئن بۊگذرانه.۱۸۶۴ "ميخاييل داستایفسکي" اينˇ پيله برار بمۊرده. ۱۸۶۴ آوريل ما ۱۶ اينˇ معشۊقه بمۊرده. ۱۸۶۲-۱۸۶۴ سالؤنˇ ميئن وادي خاطرات ؤ آزؤردگانه به چاپ برسؤنئه.
اۊرۊپا سفر
دچينواچين
۱۸۶۶ ميئن جنايت ؤ مۊکافات-ه بنويشته ؤ هۊ سال اۊکتۊبر ما ميئن قۊماربازه ۲۶ رۊزˇ ميئن بنويشته اي کار "آنا گريگۊريۊنا" تۊندنيويسي أمرأ أنجؤم بۊبؤ. ۱۸۶۷ فوريه ما ۱۵ آنا أمرأ ايزدواج بؤده هۊ سال آوريل ما ميئن خۊ همسرˇ أمرأ اۊرۊپا سفر بؤده ؤ تا ۱۸۷۱ تاوسؤن رۊسيه-أ ونگرسه. اي سفرˇ ميئن چند گرش خۊ پۊله قۊمارˇ ميئن دباخته.خۊ سفرˇ أولي ساله سۊئيسˇ ميئن ؤ دؤوؤمي ساله ايتاليا ميئن ؤ آخري دۊ ساله دٚرٚسدٚنˇ ميئن بۊگذرانه. ۱۸۶۸ فوريه ما ميئن اينˇ دتر "سۊفيا" بيچئه بۊبؤ گه سۊ ماه ويشتر زينده نۊمؤنسه. ۱۸۶۹ ژانويه ما خۊ داستؤنه أبله نؤمي فلؤرانسˇ ميئن کارسري بؤده ؤ هميشک شؤهره هۊ سال ٚ پئيز دٚرٚسدٚنˇ ميئن بنويشته. ۱۸۶۹ سپتامبر ما اينˇ دؤوؤمي دتر به نؤم "ليؤبؤف" بيچئه بۊبؤ. ۱۸۷۱ ژۊئيه ما ميئن جيند بزأنه تمنؤده. هۊ سال تاوسؤنˇ ميئن اينˇ پسر به نؤم "فديا" بدۊنيا بۊما. ۱۸۷۳ ژۊئيه ما ميئن "گراژ دانين" مجله سردبير بۊبؤ ؤ تا يه سال بعد اي مجله ميئن دبۊ. خامˇ جوؤنه ۱۸۷۴-۱۸۷۵ زۊمۊسؤنˇ ميئن بنويشته که ۱۸۷۵ˇ ميئن "اۊتچستيه زابيسکي" مجله ميئن چاپ بؤده. "آليۊشا" اينˇ آخري زأک ۱۸۷۵ اۊت ما ميئن بدۊنيا بۊما گه سۊ سالگي ميئن صرعˇ جمله ويسين بمۊرده. يکته نويشتنکسˇ خاطراته ۱۸۷۶-۱۸۷۷ سالؤنˇ ميئن به هي نؤم رۊزنامه ميئن چاپ بؤده. کارامازؤفˇ برارؤن ۱۸۷۹-۱۸۸۰ نم-نمى "رۊسکي وستنيک"ˇ ميئن مۊنتشرأ بؤ.
پۊشکينˇ سۊ رۊزه پيلدأشتˇ ميئن خۊ سۊخنراني أمرأ به شؤهرت ؤ گۊلاز خۊ زمتˇ ميئن برسه. ؤ سرأنجؤم ۱۸۸۱ فوريه ما أوايل اينˇ ريه خۊنريزي بؤده ۊ بمۊرده.
آثار
دچينواچين- رۊمانؤن ؤ پأچˇ رۊمانؤن [۴]
- (۱۸۴۶) بیچاره'ن (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۴۶) همزاد (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۴۷) خؤنقازن (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۴۹) نيه تۊچکا (ناتمام)
- (۱۸۵۹) عمۊجؤنˇ نأجه (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۵۹) استپانچيکؤ ديهات
- (۱۸۶۱) تحقير ؤ تؤهين
- (۱۸۶۲) وادي خاطرات
- (۱۸۶۴) جيرزميني يادداشتؤن (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۶۶) جنايت ؤ مۊکافات
- (۱۸۶۷) قۊمارباز (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۶۹) أبله
- (۱۸۷۰) هميشک شۊهر (پأچˇ رۊمان)
- (۱۸۷۲) جيندبزأن
- (۱۸۷۵) خامˇ جوؤن
- (۱۸۸۰) کارامازؤفˇ برارؤن
- پأچˇ داستانؤن
- (۱۸۴۶) آقاى پرؤخارچين
- (۱۸۴۷) رۊمان ۹ته نؤمه ميئن
- (۱۸۴۸) حسادتˇ شؤهر
- (۱۸۴۸) ديگري آدمˇ زن
- (۱۸۴۸) ديگري آدمˇ زن ؤ شؤهر تختˇ بۊن (تلفيقي "ديگري آدم زن" ؤ "حسادتˇ شؤهر" جي)
- (۱۸۴۸) يته ضعيفˇ قلب
- (۱۸۴۸) پؤلزؤنکؤف
- (۱۸۴۸) يته صادق دۊزد
- (۱۸۴۸) يته کريسمس دار ؤ ايزدواج
- (۱۸۴۸) رؤشن شؤن
- (۱۸۴۹) يته کۊشتأى قهرمؤن
- (۱۸۶۲) بيشرمانه ماجرا
- (۱۸۶۵) تيمساح
- (۱۸۷۳) بؤبؤک
- (۱۸۷۶) آسمؤني کريسمسˇ دار
- (۱۸۷۶) يته آرؤم دبؤنچي
- (۱۸۷۶) مري دهقان
- (۱۸۷۷) مزاقيته آدمˇ نأجه
- گردايته وانويس
- (۱۸۶۳) زۊمۊستؤنˇ يادداشت, تاوستؤنˇ برداشتˇ ميئن
- (۱۸۷۳–۱۸۸۱) يکته نويشتنکسˇ خاطرات
- ترجۊمه
- (۱۸۴۳) يۊژيني گرانده - (هؤنؤره ذه بالزاک)
- (۱۸۴۳) آلديني آخري فۊرصت - (ژرژ ساند)
- (۱۸۴۳) ماري استۊارت - (فردريش شيلر)
- (۱۸۴۳) بۊريس گؤدؤنؤف -(ألئکساندر پۊشکين)
- شخصي نؤمه'ن
- (۱۹۱۲ مى ما ۲۶) داستایفسکي نؤمه به خؤنواده ؤ ريفئقؤن
- مۊنتشر بۊبؤ وؤتؤن اينˇ مرگˇ پسي