|
'''کامپيۊتري شبکه''' ىا '''کامپيۊتري لابدؤن'''<ref>لابدؤن | network | پيشنهاد ورگي | http://v6rg.com/?p=1584</ref> ([[اينگيليسي]] مئن: '''computer network''') ىکته تله-ارتباطي (telecommunications) شبکه هيسه گه کاربردي برنامه'نه پشتيباني کۊنه، هۊتؤ ني گۊذارنه [[کامپيۊتر]]ان، [[دىتا]]'نه تغىير بدن. بيسيم ىا کابلي رسانه همرأ شأنه کامپيۊتري لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ گۊده'نˇ<sup>''{سربس خأنه}''</sup> (nodes) مئنأ، ارتباط برقرار گۊدن.
لابدؤنˇ مئنˇ کامپيۊتري دسگا'ن گه يکجا جي سربس گيرنن، ىکته مسيره (route) ادامه دنن ؤ سرآخر به ىکته [[دىتا]] ختم بۊنن، لابدؤن گۊده'ن (network nodes) دخؤنده بۊنن. گۊده'ن تۊنن خۊ پهلۊ هاسته (hosts) فراهم بؤنن. خۊدي تله-فؤن ؤ شخصي کامپيۊترانˇکامپيۊترؤنˇ مۊسؤن.
زمتي دۊته دسگا مئنأ ىکته لابدؤن چاگۊده بۊنه گه اۊ دۊ ته دسگا، ىکته تۊنسه-بۊ اؤکته همرأ ارتباط برقرار بؤنه، نؤبۊ، دسگا'ن تۊنسه-بۊن کسنˇ همرأ به ىه نحوي ارتباط برقرار بؤنن.
==خصلتؤن==
کامپيۊتري لابدؤن ممکنه خۊدي ىکته شاخه (branch)، مؤخابراتˇ ره درنظر گيتن بؤبۊ، هۊتؤ ني [[اطلاعاتˇ تکنؤلؤژي]]، کامپيۊتر ؤ مؤهندسي برقˇ ره. ىکته کامپيۊتري لابدؤن اجازه دنه تا دسفأرس کارگيرانکارگيرؤن به ذخيره-بؤبؤ اطلاعاتي گه کامپيۊترˇ مئن لابدؤنˇ دل نأن دسفأرس بدأرن، هۊتؤ ني اي تواناىئه دنه تا فاىلانفاىلؤن ؤ دىتا'ن اشتراک بنأبؤبۊن ؤ مردۊم کسنˇ همرأ ىکته خۊجير ارتباط برقرار بؤنن، اي امکانات ايمىلˇ را جي ؤ ىا چتˇ تنبي‌ئن (chat rooms) ؤ تله-فؤن ؤ ويدئؤ کؤنفرانسˇ را جي تأمين بۊنه.
===اينترنت؛ ىکته لابدؤن، لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ جي===
[[image:Internet map 1024.jpg|thumb|left|اينترنت و اۊنˇ گۊده'ن ؤ رچان]]
اينترنت خۊ عمۊمي معنا مئن ىکته لابدؤنه لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ جي گه اولاً به صۊرتˇ فيزيکي کسن کسنه گلأکته'ن، ثانياً قأىدر هيسن کسنˇ ور خۊدي ىکته واحد لابدؤن کار بؤنن. لابدؤنˇ کار پيش شؤؤنˇ ره کامپيۊترانکامپيۊترؤن گه اينترنتˇ مئن درن خأني ايتؤ عمل بؤنن:
#همگي کسن کسنˇ ارتباط زأنˇ ره، ىکته ىکسان زبانˇ جي کارأگيرن. ىا
==لابدؤن دٚبٚسکه==
کامپيۊترˇ ارتباطي خالان،خالؤن، که دٚبٚسکه'<sup>''{سربس خأنه}''</sup> (packet) پؤشتيباني نؤنن خىلي راحت ىکته کمي جرىانˇ مۊسؤن جابجا بۊنن. ولي کامپيۊتري لابدؤنˇ مئن [[اطلاعات]] اکثرا دبسکه-ىي (in packet) منتقل بۊنن.
زمتي که دبسکه'ن مقصد رسنن، کسن کسنه گلأکنن ؤ وکنن خۊدي هۊ اصلي پىامي (original message) گه خسانئنˇ ره اۊنˇ دىتأن دبسکه'نˇ دل دل قالب-بندي وکته بؤن. زمتي که کارگير<ref>کارگير | user | پيشنهاد ورگي | http://v6rg.com/?p=1584</ref> دبسکه خسانه دننه، خال تۊنه دئباخي کارگيرانˇکارگيرؤنˇ دبسکه'نˇ همرأ پۊرابۊ. اۊ مسيري (route) گه دبسکه نياز دأنه تا اۊ را جي شبکه مئن را ردتابۊ بلافاصله دسرس ننئه، هين وأسر دبسکه صف (queue) هيسنه ؤ رفاق (wait) نيشينه تا خال (link)<ref>خال | link | پيشنهاد ورگي | http://v6rg.com/?p=1584</ref> آزادابۊ.
==لابدؤنˇ تخسيم بندي==
لابدؤنانه دۊ جۊر تخسيم کؤنن: جابجاىي تکنؤلؤژي جي ؤ اندازه لابدؤني جي.
'''جابجاىي تکنؤلؤژي''' مئن، لابدؤنانلابدؤنؤن دؤ جۊر هيسن: پخشي (broadcasting) لابدؤنان ؤ جؤفتاجؤفت (peer to peer) لابدؤنان.
'''اندازه لابدؤني''' مئن ني، محلي لابدؤن دأنيم ؤ شهري لابدؤن ؤ سراسري لابدؤن.
===پخشي لابدؤنان===
پخشي لابدؤنانلابدؤنؤن ىکته کانال دأنن گه همه ته کامپيۊترانˇکامپيۊترؤنˇ مئنأ مشترک هيسه. کامپۊترانکامپۊترؤن هر ىته خۊ پىامانهپىامؤنه پاکتي، کانالانˇکانالؤنˇ سر اۊسئه کۊنن ؤ همه ته کامپيۊترانکامپيۊترؤن اۊ پاکت ىا اۊ دبسکه' گيرنن. پىامˇ مئن هۊ کامپيۊتري آدرس بنويشته بؤبه گه قراره پىام اۊنˇ ره اۊسئه بؤبۊ. دئباخي کامپيۊترانکامپيۊترؤن چؤن آدرس اۊشاني،اۊشؤني، پىامˇ دل بنويشته نؤبه پىامه رهأ دنن ؤ کامپيۊتر مؤرد نظر پىامه گيرنه. اي روشه پخشي گۊنن<ref>شبکه های کامپوتری. دکتر داود مقدم. انتشارات پیام نور</ref>.
===جؤفتاجؤفت لابدؤنان===
جؤفتاجؤفت لابدؤنˇ مئن، تک تکˇ کامپيۊترانˇکامپيۊترؤنˇ مئنأ ىکته سيوا مسير نئه. ىکته پىام خۊ مسيرˇ را مئن چندين ماشينˇ جي ردتابۊنه. اي جۊر لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ مئن، دۊ ته کامپيۊترˇ مئنأ، کۊتاترين مسيره پىدا واتن ىکته أساسي مسئله هيسه<ref>شبکه های کامپوتری. دکتر داود مقدم. انتشارات پیام نور</ref>.
===محلي لابدؤنانلابدؤنؤن===
محلي لابدؤن (Local Area Network) ىکته خصۊصي لابدؤن هيسه که کۊچئه ابعادˇ ره معمۊلا ىک کيلۊمترˇ ره کارأگىته بۊنه. اي شبکه، ىکته شرکتˇ لابدؤنانهلابدؤنؤنه تۊنه کسن کسنˇ همرأ متصل بؤنه. تۊنه منابع' به اشتراک بنه ؤ اطلاعاته تبادل بؤنه. محلي لابدؤنانلابدؤنؤن به LAN مشهۊرن<ref>شبکه های کامپوتری. دکتر داود مقدم. انتشارات پیام نور</ref>.
محلي لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ مئن سۊ ته پارامتر نئه گه خىلي مؤهمن: اندازه، انتقالˇ تکنؤلؤژي ؤ جيگه-شناسي<sup>''{سربس خأنه}''</sup> (topology).
===شهري لابدؤنانلابدؤنؤن===
شهري لابدؤنانلابدؤنؤن (Metropolitan Area Networks)، حدۊدا دأ کيلۊمتره پۊشش دنن ؤ به MAN مشهۊرن. شهري لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ مئنأ کابلي تلويزيۊني لابدؤنانه شأنه خۊجيرترين نمۊنه دؤنسن<ref>شبکه های کامپوتری. دکتر داود مقدم. انتشارات پیام نور</ref>.
===سراسري لابدؤنانلابدؤنؤن===
سراسري لابدؤن (Wide Area Network) حدۊدا ىک صد کيلۊمتره پۊشش دنه که ىکته کشور و ىا قاره' دربر گيرنه. اي لابدؤنانلابدؤنؤن به WAN مشهۊرن<ref>شبکه های کامپوتری. دکتر داود مقدم. انتشارات پیام نور</ref>.
گسترده شبکه مئن کامپيۊترانيکامپيۊترؤني نأن گه کامپيۊتري برنامه'ن اۊشانˇاۊشؤنˇ سر اجرا بۊنن ؤ هاست (host) دخؤنده بۊنن ؤ بۊن-شبکه همرأ کسن کسنه گلأکنن. بۊن-شبکه وظيفه اينه گه پىامه ىکته هاستˇ جي به اؤکته هاست اؤسئه بؤنه.
==جيگه-شناسي==
اينکه کامپيۊتري لابدؤنانˇلابدؤنؤنˇ مئن، کامپيۊترانکامپيۊترؤن چۊتهچۊتؤ کسن کسنه متصل وکن '''لابدؤن جيگه-شناسي''' (اينگيليسي مئن: Network Topology) دخؤنده بۊنه. ىته شبکه طراحي ره دۊ ته اصلي پارامتره درنظر گيتن خأني: اقتصادي بؤؤن ؤ اعتماد گۊتهگۊده-شا بؤؤن<ref>مهندسي اينترنت. تأليف و گردآوري عباسعلي رضائي. اتشارات خط اول. ويراست دوم</ref>.
===جيگه-شناسي جۊرؤن===
جيگه-شناس مئن، لابدؤنانلابدؤنؤن چند جۊرن: اۊتۊبۊسي (bus)، ستاره-ىي (star)، رچي (line)، ريسه-ىي (ring) ؤ داري (tree) ؤ...
[[image:NetworkTopologies.png|thumb|left|تؤپؤلؤژي جۊرؤن]]
====اۊتۊبۊسي جيگه-شناسي====
اۊتۊبۊسي جيگه-شناسي مئن، ايستگا'نˇ مئنأ ىکته ارتباطي رچ<sup>''{سربس خأنه}''</sup> (line) نئه. هرلحظه مئن کامپيۊترانکامپيۊترؤن خالي ىکته تۊنن رچˇ سر [[دىتا]] اؤسئه بؤنن و اي زمتˇ مئن دئباخي کامپيۊترانکامپيۊترؤن خأ چؤم بزنن ؤ دىتا اؤسئه گۊدنˇ جي خۊدداري بؤنن نوىلا گنش (collision) پيش هنه<ref>شبکه های کامپوتری. دکتر داود مقدم. انتشارات پیام نور</ref>.
====ريسه-ىي جيگه-شناسي====
[[image:XO classroom network.jpg|thumb|left|رامۊج اطلاعاتˇ بۊردنˇ ره، شبکه مئن، خۊجيرترين مسيره محاسبه کۊنه.]]
مسيرىاب ىا رامۊج<sup>''{سربس خأنه}''</sup> (router) ىکته دسگا هيسه لابدؤن گۊدنˇ ره گه [[دىتا دبسکه]]'نه [[کامپيۊتري لابدؤن]]انˇ مئن سرأدنه. رامۊجانرامۊجؤن اينترنتˇ مئن يکته تابع'ن ترافيک گرداني ره. دىتا دبسکه معمۊلا لابدؤنˇ مئن ىکته رامۊجˇ جي به اؤکته رامۊج سرأدأ بۊنه تا به خۊ مقصد گۊده برسه.<ref>http://www.tcpipguide.com/free/t_OverviewOfKeyRoutingProtocolConceptsArchitecturesP.htm</ref>
رامۊج، لابدؤنˇ مئنˇ دىتا رچانه<sup>''{سربس خأنه}''</sup> (lines)، کسنه گلأدنه وؤ متصل کۊنه. وختي ىکته دىتا دبسکه هنه ىکته رچˇ مئن جا گيرنه، رامۊج اطلاعات آدرسي که دبسکه مئن بنويشته بؤبه خؤنه تا نهاىي مقصده معىن بؤنه.
معرۊف رامۊجانرامۊجؤن ويشترن خؤنگي هيسن و ىا ىکته کۊچئه اداره ره، سبک دىتا'نˇ ره، مثال خۊدي ايمىل ؤ وب ولگانˇ<ref>ولگ | page | پيشنهاد ورگي | http://v6rg.com/?p=1584</ref> ره کارأگىته بۊنه.
==امنيت==
اينکه اطمينان حاصل وکئه لابدؤنˇ مئن، محرمانه پىامانپىامؤن فضۊل کسانˇکسؤنˇ دس دنکنه و ىا فضۊل کسانکسؤن اۊ اطلاعاته تغىير دأ مننسه بۊن، امنيت لابدؤني گۊنن. امنيت نۊگذارنه غىرمجاز کارگيرانکارگيرؤن به سرري پيغؤمانپيغؤمؤن دسفأرسي بدأرن.<ref>شبکه هاى کامپيوترى || مؤلفين: تانن بام - ودرال || مترجمان: ملکيان و زارع پور || ويراست پنجم</ref>
===لابدؤنˇ امنيتي مۊشکلات===
شبکه امنيتي مۊشکلات، اي چهار حؤزه مئن جا گيرنه:<ref>شبکه هاى کامپيوترى || مؤلفين: تانن بام - ودرال || مترجمان: ملکيان و زارع پور || ويراست پنجم</ref>
#محرمانگي (confidentiality). اطلاعات غيرمجاز کارگيرانˇکارگيرؤنˇ دس دنکه
#احراز هويت (authentication). مطمئن بؤؤن از اينکه طرف هۊني هيسه گه خأ بؤبۊن
#انکارناپذيري (nonrepudiation). لابدؤنˇ مئن قانۊني ؤ تجاري سندانسندؤن حتمن امضا وکن خأني. انکارناپذيري، ديجيتال امضا'نˇ همرأ سرؤکلله زنه. طرف امضا بؤده پسي مدعي وکنه گه امضا نؤده، ايندر مؤشکل پيش هنه گه برطرف بؤبۊن خأني
#کنترل ىکپارچگي (integrity control). اطمينان حاصل گۊدن از اينکه پىغؤمي گه گيتن بؤبئهبؤبه هۊني هيسه گه خسانئه بؤبه. را مئنأ دسکاري نؤبه
===رمزنگاري===
ىکته ابزار هيسه اطلاعاتˇ محرمانه دأشتنˇ ره و اطمينان حاصل کۊنه اطلاعات رسلا مبدأ ؤ مقصدˇ مئنأ ردؤبدل بۊنه. لابدؤنˇ امنيتˇ برقرار گۊدنˇ ره، شأنه رمزنگاري ابزارانˇابزارؤنˇ جي کار گيتن.<ref>شبکه هاى کامپيوترى || مؤلفين: تانن بام - ودرال || مترجمان: ملکيان و زارع پور || ويراست پنجم</ref>
رمزنگاري الگؤريتمان،الگؤريتمؤن، به دؤ دسسه تخسيم بۊنن: متقارن کيليد ؤ عمۊمي کيليد.<ref>شبکه هاى کامپيوترى || مؤلفين: تانن بام - ودرال || مترجمان: ملکيان و زارع پور || ويراست پنجم</ref>
==سربس==
| 