بۊىه‌ئن: نۊسخه'نˇ تؤفير

[[فاىل:بۊيئن ٚ قلمرؤ.jpg|بندانگشتی|بۊيئن ٚ قلمرؤ]]
[[فاىل:Buyid Dynasty 934 1055 (AD).PNG|بندانگشتی|بۊيئن ٚ قلمرؤ سال ٚ ۹۳۴–۱۰۵۵ ميلادي مئن، بۊيئن ٚ قلمرؤ نه تنها ايران ؤ عراق ٚ مئن ولکي تؤرکيه،سۊريه،پاکستان ؤ افغانستان ٚ مئن ني رخنه بؤگۊدبؤگۊده دأرهبؤ.]]

بۊيئن (بۊيه گۊد)، ۹۳۲ تا ۱۰۵۵ ميلادي(۵۰۶ تا ۶۲۹ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]/گيلکي) نه تنها [[گيلان]] ؤ [[مازرۊن]] ٚ مئن، ولکيولگه [[ايران]] ٚ مئن حۊکۊمت گۊدن، یته گيلاني ماهي گيتن کسگيتنکس ٚ زأک بؤن به نؤم ٚ ابۊشجاع کيگه سۊته وچه بؤن. اي سۊته برأر اوولأوول سر ماکان ؤ [[مرداويج زياري|مردآویج]] ٚ سپا مئن جار گۊدن ؤ جار ؤ جنگ ٚ چم-ه خؤرؤمخؤرۊم بؤر بلد بؤن. اي سۊته برأر کيگه اۊشان ٚ نؤم [[علی بويه|علي]] ؤ [[حسن بويه|حسن]] ؤ [[احمد بويه|احمد]] ٚ بۊيه بؤ يته حرکت-ه سرأيتن کيگه بؤتۊنس ۱۰۰ سال ايمرۊجي ایران ؤ [[عراق]] ؤ... مئن حۊکۊمتحؤکۊمت بؤنه. بۊيئن سال ٚ ۹۴۵ ميلادي مئن [[بغداد]]-ه بيتن ؤ عباسي خلیفه سر تسلط پيدادن ؤ پۊر ايران ٚ تاريخ ٚ سر أثر بنأن. بۊيئن ٚ کارکيئن اکثرا دؤنش ؤ دابؤن-ه أميت دأن ؤ دؤنش ؤ داب دؤناني چؤن [[ابن سینا|ابن ٚ سينا]] ؤ [[زکرياي رازي|رازي]] ؤ [[ابۊريحان بيروني]] مأنستن ، گیلکان-هاي سايهگيلک‌تبار سلسله مئن بۊن‌جؤنأجؤنأ گيتن و پيله بؤبؤنبۊبؤن.

أ سلسله-یه بنا گۊدن کسان علي ؤ حسن ؤ احمد، سۊته ديلميگيلک وچه بؤن کيگه أوول مردآويج ٚ سپا مئن هيسأ بؤن ؤ کم کمه ترقي بؤدن. ایشان [[ديلمان]] ٚ جي گه ايمرۊجه [[لاجؤن]] ؤ [[سياکل|سيأکل]] ٚ مئن نئهنيأ جأجي ويريش بؤدن. اي سۊته برأر کارکيايي ؤ جنگ ٚ مئن خئلي خؤرؤمخۊجير ؤ کاربلد بؤن. علي کيگه [[اصفهان اوستان|اصفهان]]-ه دأشت، نسۊم ٚ را لشکر بکشهبکشئه ؤ [[فارس]]-ه بگيت ؤ حسن جبال-ه بگيت، احمد ني [[اوستان کرمان|کرمان]] ؤ [[خوزستان|خۊزستان]]-ه تسخير بؤگۊد .حسناحمد سال ٚ ۵۱۹ [[ديلمي تقويم|گيلکي]] مئن بغداد ٚ مئن بؤشؤ ؤيؤ اۊن-ه بگيت ؤ عباسي خليفه سر تسلط پيدا بؤگۊد. اين وکت کيگه بۊيئن ٚ حۊکۊمت شکل بگيت ؤ اۊشان خئلي قدرتمند وکتن.

بۊيئن ٚ کارکيآنکارکياٰن مؤسلمان بؤن ؤ دؤنزه ايمامي [[شيعه]] دؤنزه ايمامي بؤن ؤ اۊشان ٚ حۊکۊمت-ه رسمي دين ني شيعه دؤنزه ايمامي شيعه بؤ.هأتؤ نيهيته‌ني بۊيئن جه اوولي کسان ٚبۊيئن، جيسلسله‌اي بؤن کيگه ايران ٚ مئن محرم ٚ مئن ايمام حسين(ع) ٚ وأسي عزا بيتن ؤ سؤگواري بؤدن.

بۊيئن ٚ پيشي، کارکيآنکارکياٰن دؤنش ؤ دابؤن-ه خئلي أميت ندأن ولي بۊيئن ٚ هأمأنهمأن ٚ أمرأ هأندههندئه عيلم ؤ دؤنش رؤنق بگيت ؤ پۊر پيلهپيلا دانش دؤن ؤ داب دؤن بۊيئن-ه پنا بؤبۊردن ؤ اۊشان ٚ حۊکۊمت ٚ مئن زيويش گۊدن مخصۊصا [[عضدالدؤلهٔ ديلمي|عضد الدوله]] دؤره مئن دؤنش-أ دابؤن به خۊ اؤج فرسنبرسئن.

بۊيئن ٚ رسمي زوان عربي بؤ ولي [[گيلکي زوؤن|گيلکي]] زوان کارکياٰن ؤ دربار ٚ دابي زوان بؤ ؤيؤ مردۊم ٚ مئن ويشتر رايج بؤ.<ref>Wolfgang Felix, Wilferd Madelung، «DEYLAMITES»، Encyclopædia Iranica (ویراست ۱st Edition)</ref><ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Buyid_dynasty</ref><ref>https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%87</ref>