بۊىه‌ئن: نۊسخه'نˇ تؤفير
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
رچ ۱:
[[فاىل:Buyid Dynasty 934 1055 (AD).PNG|بندانگشتی|بۊيئن ٚ قلمرؤ سال ٚ ۹۳۴–۱۰۵۵ ميلادي مئن، بۊيئن ٚ قلمرؤ نه تنها ايران ؤ عراق ٚ مئن ولکي تؤرکيه،سۊريه،پاکستان ؤ افغانستان ٚ مئن ني رخنه بؤگۊد دأره.]]
ديلمي‌ئن (بۊيه گۊد)، ۹۳۲ تا ۱۰۵۵ ميلادي(۵۰۶ تا ۶۲۹ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]) نه تنها [[گيلان]] ؤ [[مازرۊن]] ٚ مئن، ولکي [[ايران]] ٚ مئن حۊکۊمت گۊدن، یته گيلاني ماهي گيتن کس ٚ زأک بؤن به نؤم ٚ ابۊشجاع کي سۊته وچه بؤن.اي سۊته برأر اوول سر ماکان ؤ [[مرداويج زياري|مردآویج]] ٚ سپا مئن جار گۊدن ؤ جار ٚ چم-ه خؤرؤم بؤر بلد بؤن.اي سۊته برأر کي اۊشان ٚ نؤم [[علی بويه|علي]] ؤ [[حسن بويه|حسن]] ؤ [[احمد بويه|احمد]] ٚ بۊيه بؤ يته حرکت-ه سرأيتن کي بۊتۊنس ۱۰۰ سال ايمرۊجي ایران ؤ [[عراق]] ؤ... مئن حۊکۊمت بؤنه.بۊيئن سال ٚ ۹۴۵ ميلادي مئن [[بغداد]]-ه بيتن ؤ عباسي خلیفه سر تسلط پيدادن ؤ پۊر ايران ٚ تاريخ ٚ سر أثر بنأن.بۊيئن ٚ کارکيئن اکثرا دانيش ؤ دابؤن-ه أميت دأن ؤ دانش ؤ داب دؤناني چؤن [[ابن سینا|ابن ٚ سينا]] ؤ [[زکرياي رازي|رازي]] ؤ [[ابۊريحان بيروني]] مأنستن ، گیلکان-ه سايه بۊن‌جؤنأ گيتن و پيله بؤبؤن.
== حۊکۊمت ٚ أوأيل ==
أ سلسله-یه بنا گۊدن کسان علي ؤ حسن ؤ احمد، سۊته ديلمي وچه بؤن کي أوول مردآويج ٚ سپا مئن هيسأ بؤن ؤ کم کمه ترقي بؤدن.ایشان [[ديلمان]] ٚ جي گه ايمرۊجه [[لاجؤن]] ؤ [[سياکل|سيأکل]] ٚ مئن نئه جي ويريش بؤدن.اي سۊته برأر کارکيايي ؤ جنگ ٚ مئن خئلي خؤرؤم ؤ کاربلد بؤن.علي کي [[اصفهان اوستان|اصفهان]]-ه دأشت، نسۊم ٚ را لشکر بکشه ؤ [[فارس]]-ه بگيت ؤ حسن جبال-ه بگيت، احمد ني [[اوستان کرمان|کرمان]] ؤ [[خوزستان|خۊزستان]]-ه تسخير بؤگۊد.حسن سال ٚ ۹۴۵ ميلادي مئن بغداد ٚ مئن بؤشؤ ؤ اۊن-ه بگيت ؤ عباسي خليفه سر تسلط پيدا بؤگۊد.اين وکت کي بۊيئن ٚ حۊکۊمت شکل بگيت ؤ اۊشان خئلي قدرتمند وکتن.
== مذهب ؤ آيين ==
بۊيئن ٚ کارکيآن مؤسلمان بؤن ؤ [[شيعه]] دؤنزه ايمامي بؤن ؤ اۊشان ٚ حۊکۊمت-ه رسمي دين ني شيعه دؤنزه ايمامي بؤ.هأتؤ ني بۊيئن جه اوولي کسان ٚ جي بؤن کي ايران ٚ مئن محرم ٚ مئن ايمام حسين(ع) ٚ وأسي عزا بيتن سؤگواري بؤدن.
== دانش ؤ دابؤن ==
بۊيئن ٚ پيشي، کارکيآن دانش ؤ دابؤن-ه خئلي أميت ندأن ولي بۊيئن ٚ هأمأن ٚ أمرأ هأنده عيلم ؤ دانش رؤنق بگيت ؤ پۊر پيله دانش دؤن ؤ ادب دؤن بۊيئن ٚ پنا بؤبۊردن ؤ اۊشان ٚ حۊکۊمت ٚ مئن زيويش گۊدن مخصۊصا عضد الدوله دؤره علم-أ فرهنگ به خۊ اؤج فرسه.
زوان
بۊيئن ٚ رسمي زوان عربي بؤ ولي ديلمي زوان ؤ [[گيلکي زوؤن|گيلکي]] زوان دربار ٚ دابي زوان بؤ ؤ مردۊم ٚ مئن ويشتر رايج بؤ.
== سربس ==
| |||