گيلکي زوؤن: نۊسخه'نˇ تؤفير

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Baxsad (گب | ياوري‌ئن)
بدون خلاصۀ ویرایش
Baxsad (گب | ياوري‌ئن)
بدون خلاصۀ ویرایش
رچ ۴:
گيلکي زوان،ایرانی شۊمالٚغربي زوانؤنˇ جرگه ىا [[کاسپي دريا نسا چافˇ زوانؤن|کاسپي دريا نسا چافˇ زوانؤن]]ˇ جرگه شي ایسه ؤ [[تالشي]]، [[سۊرخه اي]]،
[[سنگسري]]
[[بلۊچي]]، [[کۊردي]]، [[قؤمسي]] زواننˇ همره پۊر اشتراک دأنه ۊ همبۊنه هيسه. ايگیلکی زوانگۊیشانء سۊسۊتته جۊرˇمنظر عؤمدهٚ گۊيشجی دأنهشأنه کيتقسیم‌بندی خؤندش ؤ کلمه ؤ گاگلف دابدستورˇ جي، کسؤن أجی تؤفیر دأننگۊدن:
 
الف. جغرافیایی
۱.گيلي گۊيش : اي گۊيشˇ اصلي جۊغرافيا ، گيلانˇجۊلگه و اسپي رۊدˇ دلتا هيسه،اسپي رۊد اي گويشˇدۊ ته جرگه أجي تقسيم کۊنه.
جغرافیایی - زوانشناسی مبنا سر گیلکی چارته غربی، شرقی، جنۊبی ؤ شرقی گۊیش تقسیم بۊنه:
 
۱. غربی گۊیشان: گیلکی غربی گۊیشان ٚ خاستگا [[گیلان]] ٚ اوستان ٚ غربی مناطق [[رشت]] ؤ [[انزلی]] ؤ [[فؤمن]] ٚ مۊسؤنچی شهران هیسن.
الف) گیلانˇ مرکز ؤ خۊرخؤس (بیه‌پس)ˇ گيلکي: اونˇ رواجˇ گيلانˇپايتخت [[رشت]] مئن هيسه ۊ کلسيا جي، [[خومام]] ؤ [[أنزلي]] تا [[رزوندي]]ˇ یه پاره هنشرؤن؛ خۊرتاو أجي، [[کوچصفهان|کۊچي أسبان]]؛ خۊرخؤس أجی، [[شفت]]ˇ يکته هنشر ؤ [[سوماسرا]] ؤ [[فؤمن]]؛ نسه أجي، [[سنگر]]ˇ محدود بۊنه. اي گۊيش خۊرخؤس أجي تالشي زوان همرا همساده هيسه.
 
۲. مرکزی گۊیشان: گیلکی مرکزی گۊیشان ٚ خاستگا گیلان ٚ اۊستان ٚ شرقی مناطق ؤ مازندران ٚ اۊستان ٚ غربی مناطق [[لاجؤن]] ؤ [[رۊدسر]] ؤ [[سختسر]] ؤ [[تؤنکابؤن]] ٚ شهران ٚ مۊسؤنچی هیسن.
ب) گیلانˇ شرق (بیه‌پیش)ˇ گيلکي، [[لاجؤن]]ˇ مرکزیتˇ همره نسه أجي به [[سیاکل]]، خۊرخؤس أجي به [[اسسؤنه|أسسؤنه]]، [[لشت ِ نشا|لشتˇنشا]] ؤ [[حسنکیاده]] ؤ [[رۊدبنه]] تا [[کوچصفهان|کۊچي أسبان]] مرز بنه ؤ شرقˇ جي [[لنگؤرۊد]]، [[شَله مؤن]] ۊ [[رودسر]] محدۊد بۊنه.بيه پيشˇ گۊيش رودسرˇ گيلاکجان رستاق جي ديلمي گۊيش أجي سيفا بۊنه.
۲.ديلمي گويش: اونˇ رواجˇ محدۊده ، [[رۊبار]] ،[[خۊرگام]]، [[رۊستم آباد]]، [[تۊتکابن]]، [[رۊبار المۊت]]، [[قزوین اوستان|قزوينˇاۊستان]] مئن، [[طالقان]] [[البۊرزˇاۊستان]] مئن، [[دیلمؤن]]ˇ سامؤن،[[سياکل]]، [[اشکور]]، [[رحيم آباد]]، [[املش]]، [[کلاچای|کلاچئه]]، [[چابکسر|چابۊکسر]]، [[رامسر|سختˇسر]]، [[تنکابن|تۊنکابون]] ۊ [[نشتارود]] هيسه. ديلمي گۊيش نشتارۊدˇتيل پۊردˇسر جي تبري گۊيش أجي سيفا بۊنه.
 
۳. جنۊبی گۊیشان: گیلکی جنۊبی گۊیشان ٚ خاستگا گیلان ٚ اۊستان ٚ جنۊبی مناطق [[رۊدبار]] ٚ شهر ٚ مۊسؤنچی ؤ قزوین ٚ [[المۊت]] ؤ البرز ٚ [[طالقان]] هیسن.
۳.تبري گۊيش: تبري گيلکي (به فارسي :گيلکيˇتبري، به تبري: گِلِکي) اي گۊيش ويشترين ساماني وسعت و جمعيتˇ گيلکي گۊيشنˇمئن دأنه ۊ پنج ته اوستان مازندران، ورگان(گلستان)، سمنان، البۊرز ۊ تهران مئن ايني گۊيش ورن بومي هيسن . اينه خۊرخؤسي أندا عباس آباد أجي شروع بونه و خورتاوي أندا تا آزاد شهر و بندر گز گلستان اۊستان مئن دۊمباله دأنه ۊ نسه اي محدوده تا ورامين و گرمسار، هيسه.
سمنانˇاۊستان مئن شهرستان شاميرزا (شهميرزاد) و تهران مئن فيرۊزکۊ، دماوند، بۊمهن ۊ رۊدهن، رۊبار قصران امام زاده داوۊد، کن سۊلقان و البۊرز اۊستان مئن کرجˇاصلي بومئن، آسارا، شمشک و ديزين، گِلِکي جۊرواجۊر گۊيشن و لهجأن أجي گب زنن.
البته يته رايج ساب دره گه مغرضانه نظر رسنه که البۊرز نسه‌اي دامنأن مردۊم گه تالش، تبري، ديلمي هيسنه [[ تات]] خطاب کۊنن. در حالي گه تاريخي اسناد پۊر مۊحکمه و غيرقابل انکار هيسه . علاوه بر اينکه تات يته توهين آميز لفظ هيسه عجم مۊسان گي تۊرکمانن ايراني زواننˇنسبت دأن.
 
۴. شرقی گۊیشان: گیلکی شرقی گۊیشان ٚ خاستگا [[مازندران]] ٚ اۊستان ٚ مرکزی ؤ شرقی مناطق [[چالۊس]] ؤ [[آمؤل]] ؤ [[ساری]] شهران ٚ مۊسؤنچی هیسن.
اي سۊته گويش عمده هرته خور چندين لهجه دره گه اي زوان قدرت و ظرفيت نمائه.
 
ب. سیاسی مرزان
سیاسی مرزان ٚ مبنا سر گیلکی گۊیشان دۊتته گیلانی ؤ مازندرانی گت ٚ گۊیش تقسیم بۊنن: ای تقسیم‌بندی مئن گیلکی گیلانی گۊیشان '''گیلان ٚ گیلکی''' ؤ گیلکی مازندرانی گۊیشان '''مازندران ٚ گیلکی''' دۊخؤنده بۊنن ؤ حاشیه گۊیشان هۊ مناطق ٚ نامان ٚ همرأ دۊخؤنده بۊنن: طالقان ٚ گیلکی یا المۊت ٚ گیلکی مۊسؤن
 
ج. طایفه‌ای
طایفه‌ای مبنا سر گیلکی گۊیشان سۊتته '''تبری''' ؤ '''دیلمی''' ؤ '''گیلی''' گۊیش تقسیم بۊنن:
۱. تبری گۊیش: ای گیلکی گۊیش [[تبرستان]] ٚ فرهنگی حؤزه مئن مازندران ٚ اۊستان ٚ دل واقع هیسه ؤ [[تهران]] ؤ [[البرز]] ؤ [[سمنان]] ؤ [[گلستان]] بعضی مناطق أنی ای گۊیش ٚ جی گب زنن. ای حؤزه گۊیشوران اغلب خۊ زوانء '''گلکی''' دۊخؤنن.
 
۲. دیلمی گۊیش: ای گیلکی گۊیش دیلمستان ٚ فرهنگی حؤزه مئن مازندران ٚ غربی مناطق ؤ گیلان ٚ اۊستان ٚ شرقی ؤ جنۊبی مناطق ٚ دل واقع هیسه. ای گۊیش ٚ خاستگا گیلان ٚ شرق ٚ کۊهستانی مناطق هیسه.
 
۳. گیلی گۊیش: ای گیلکی گۊیش گیلان ٚ فرهنگی حؤزه مئن واقع هیسه. ای گۊیش ٚ خاستگا گیلان ٚ جۊلگه‌یی مناطق هیسه.
 
اي سۊته گويش عمدهگۊیشان هرته خور چندين لهجه درهدأرن گه اي زوان قدرت و ظرفيتقدرتء نمائه.
 
==گيلکي تاریخ==